Cool rail in Zuid-Afrika
Het is heet en vochtig in Limpopo aan het eind van de zomer als sinaasappels, die voor de export zijn bestemd, met trucks de 900 km afleggen naar de dichtstbijzijnde haven. Ook gaat het fruit vaak naar Kaapstad dat 1.900 km ver ligt en waarover de truck drie dagen doet. Dat is al helemaal geen optie voor de kleinere boer die misschien 10 ha heeft en er met zijn lading in een ‘bakkie’ naar de dichtstbijzijnde markt in Johannesburg gaat (450 km) waar zijn producten worden verkocht voor de Zuid-Afrikaanse markt. Dat kan ook anders ……
Een Nederlands consortium onder leiding van de FMO (de Nederlandse ontwikkelingsbank) heeft een logistieke uitdaging opgepakt. In de analyse die is uitgevoerd, werd vastgesteld dat er sprake is van vertragingen in het transport (congestie wegverkeer, overslag), de koelketen vaak wordt onderbroken, er sprake is van relatief hoge transportkosten en dat kleine boeren geen toegang hebben tot een neutrale infrastructuur.
De visie hierop die door de FMO, samen met Mercator Novus (Strategie consulting gericht op concrete resultaten met een strategische impact), Port of Rotterdam, Boskalis en het GroentenFruit Huis (de ondernemersorganisatie voor de handel in groente en fruit) ontwikkeld is, heeft tot doel de Nederlandse handel met Zuid-Afrika te bevorderen.
Minder logistieke kosten
Centraal staat de ontwikkeling van cool logistics gecontaineriseerd vervoer. Dit vervoer zou moeten leiden tot een aanmerkelijke vermindering van de logistieke kosten (vergeleken met trucking), evenals een sterke vermindering van de zogenoemde carbon footprint. Daarnaast zouden plantgezondheidsrisico’s verminderd moeten worden en zou er minder verlies aan producten na de oogst (post-harvest losses) moeten optreden. Ook wordt plattelandsontwikkeling bevorderd door mogelijkheden voor kleinere boeren te bevorderen aan te sluiten bij deze logistiek.
Deze visie wordt ontwikkeld door co-creatie samen met Zuid-Afrikaanse stakeholders. Dat zijn vooral organisaties van groente- en fruit im- en exporteurs (Fruit South Africa), maar ook de beheerder van de rail- en haveninfrastructuur, genaamd Transnet, speelt een belangrijke rol. Dat zijn niet de enige. Er zijn veel schakels in de import- en exportketens. Denk bijvoorbeeld aan logistieke dienstverleners, rederijen en verladers.
Nederland grootste importeur
Nederland is de grootste importeur van Zuid-Afrikaans fruit (citrus, appels, avocado’s, tafeldruiven etc) en heeft ook belang bij efficiëntieverbetering van het agrologistieke systeem. Zuid-Afrika wordt gezien als één van de toekomstige hoofdleveranciers van voedingsmiddelen om de wereld in 2050 te kunnen voeden. De ontwikkeling van het reeds bestaande spoorwegnet tot hoofdtransportader voor landbouwproducten, zal ook de ontsluiting van het Afrikaanse binnenland ten goede komen. Veel landbouwproducten worden immers in het centrale deel van Afrika geproduceerd, ver weg van afzetmarkten en exporthavens.
De regionale functie die Zuid-Afrika heeft, wordt ook in dit project betrokken. Het ideaalbeeld is dat ook Afrikaans grensoverschrijdend vervoer wordt ondersteund. Nederlandse bedrijven hebben veel ervaring met dergelijk projecten (zie bijvoorbeeld het nog niet zo lang geleden uitgevoerd traject Rotterdam–Valencia voor met name citrusvruchten) en kunnen hierin een belangrijke rol spelen in Zuid-Afrika.
Om het transport rendabel te maken, dient er zowel lading van Noord naar Zuid te zijn (met name het genoemde fruit) als omgekeerd (goederen vanuit de haven en de zuidelijke regio). Of dit in voldoende mate mogelijk is, wordt onderzocht. Om kleinere boeren de mogelijkheid te geven van deze infrastructuur gebruik te maken, dient er in het noorden een verzamelpunt (consolidation centre) te komen. Bij dat verzamelpunt dient er dan ook een rail terminal te zijn om koelcontainers te vervoeren. Dat is onderdeel van de visie.
Start project
De officiële kick-off voor dit project was in november 2015 bij het bezoek van minister-president Rutte en staatssecretaris Van Dam aan Zuid-Afrika. Het project werd bekendgemaakt als ‘Catalyzing South African rural development by intermodal cool logistics’. Ondertussen zijn samenwerkingsovereenkomsten afgesloten met de railbeheerder en de verschillende stakeholders. De verwachting is dat in 2018/2019 de eerste resultaten zichtbaar zijn.
Dan is het nog steeds heet en vochtig in Limpopo, maar wordt de oogst eerst vervoerd naar het verzamelcentrum dat op maximaal twee uur rijden ligt. Daar worden de producten verpakt, gekoeld en in de koelcontainer geladen die binnen een dag in de haven van vertrek is.
Jack Vera, landbouwraad Pretoria
Maart 2017