‘Turkije is jaloers op Nederlandse ketenaanpak’

Jaap Satter is bijna vier jaar landbouwraad in Ankara. De belangrijkste ontwikkeling in de Turkse landbouw? “Groei op basis van eigen technologie. Dat lijkt negatief voor de Nederlandse agrofoodsector, maar biedt ook kansen.” Dit artikel maakt deel uit van een nieuwe serie over de landbouwraden. Lees meer over wie zij zijn en wat ze doen. Deze keer in gesprek met landbouwraad Jaap Satter. Hij is ook landbouwraad voor Israël en de Palestijnse gebieden.

Veel boeren in Turkije werken kleinschalig. Ze hebben bijvoorbeeld 2 hectare grond, beetje akkerbouw en een paar koeien. Satter kent ook grote, uiterst moderne bedrijven die produceren met behulp van drones, sensoren en robots. “De diversiteit in de sector is groot. Mooi om te zien dat die moderne ondernemers soms duurzame methoden van hun kleinschalige collega’s overnemen.”

Jaap Satter
Jaap Satter

Jaap Satter is vanaf augustus 2016 actief als landbouwraad op de Nederlandse ambassade in Ankara. Hij zegt een droombaan te hebben en liefst nog langer in Turkije te blijven. Daarover heeft hij op dit moment nog geen duidelijkheid. “Terug naar het ministerie van LNV in Den Haag, hier langer blijven vanwege de corona-crisis of een post elders in de wereld – het is allemaal mogelijk.”

Werken vanuit huis

Net als alle andere landbouwraden in de wereld wordt zijn agenda de laatste weken bepaald door de corona-crisis. Een aantal landbouwraden is noodgedwongen teruggekeerd naar Nederland, Satter verblijft nog in Ankara. Ook hij werkt voorlopig vanuit huis. “Een kleine groep ambassademedewerkers komt een keer per week bij elkaar op de ambassade, ik ben daar ook bij, en dan gaat het vooral over de coronamaatregelen en de consequenties ervan voor Nederlandse burgers en bedrijven in Turkije. Voor de rest werk ik op dezelfde manier als veel mensen in Nederland, dus digitaal en met videogesprekken. Turkije begint daar nu ook aan te wennen.”

Wat zijn de gevolgen van het corona-virus voor ondernemers die zakendoen met Turkije?

“Alles wat ik daarover zeg, kan morgen anders zijn. Het zijn dagkoersen. Exporterende Nederlandse bedrijven komen soms in problemen en dan is het mijn taak als landbouwraad om met mijn medewerkers naar oplossingen te zoeken. Ik ben bijvoorbeeld deze dagen bezig met een partij Nederlandse pootaardappelen die via Turkije bij afnemers in Iran terecht moet komen. Dat levert problemen op aan de grens tussen Turkije en Iran. Samen met landbouwraad Hans Smolders in Iran zoeken we nu naar een oplossing. Wat is wijs, zijn er alternatieve routes, kan het per spoor, als zeevracht? Ik hoop dat we het voor elkaar gaan krijgen, maar zekerheid is er nog niet.”

En wat zijn de gevolgen van de corona-crisis voor u persoonlijk?

“Ik maak graag lange wandelingen over het Anatolische platteland. Dat kan nu niet, niemand mag de stad uit. Ik mis de buitenlucht, de natuur, zeker nu het voorjaar is aangebroken.”

Hoe ontwikkelt de agrarische sector zich in Turkije?

“De ontwikkeling van de agrarische sector staat hoog op de agenda van de Turkse overheid. Vanwege de zwakke koers van de lira wordt import steeds lastiger. Het kerndoel van het beleid is: stijging van voedselprijzen dempen door de landbouwopbrengsten te verhogen. Dat geldt voor alle sectoren, maar tuinbouw staat hoog op de prioriteitenlijst. Plan is om het areaal bedekte tuinbouw, nu zo’n 9.000 hectare, fors te vergroten en de bestaande kassen te moderniseren. Dat moet vooral gebeuren op eigen kracht, met Turkse productiemiddelen.

De kassen zelf kunnen Turkse bedrijven maken. Als het gaat om de technologie in de kas dan zijn er kansen voor Nederland. Dan doel ik bijvoorbeeld op de automatische aansturing van productieprocessen als bemesting, verlichting en koeling. Daarin loopt Nederland absoluut voorop. De uitdaging voor Nederlandse leveranciers is om met Turkse kassenbouwers een samenwerking aan te gaan en dan complete tuinbouwbedrijven turn key op te leveren.”

'Ik denk dat de Nederlandse landbouw ook veel kan leren van de circulaire landbouwmethoden op de kleine bedrijven hier'

Staat circulaire landbouw op de Turkse landbouwagenda?

“Daar komt steeds meer aandacht voor. Mijn landbouwteam op de Nederlandse ambassade is daar nauw bij betrokken. In 2018 hebben we direct de kringloopvisie van minister Carola Schouten in het Turks vertaald en vervolgens aan de vrouw van president Erdogan aangeboden. Zij wil toe naar een zero waste economy en is daar erg actief mee bezig. De Nederlandse visie op kringlooplandbouw sluit daarop aan, was mijn gedachte.

Dat bleek ook wel. De bespreking heeft geleid tot een aantal bijeenkomsten op het ministerie van Landbouw hier. Er zijn afspraken gemaakt over een praktijkpilot waar Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen actief bij betrokken worden. Een delegatie van Turkse stakeholders is inmiddels in Nederland op bezoek geweest om te zien wat in ons land allemaal gebeurt op het gebied van circulaire landbouw. Rond deze tijd zou de pilot van start gaan, maar door de corona-crisis is dat helaas voor onbepaalde tijd uitgesteld.”

Wat kan Nederland leren van Turkije?

Jaap Satter is ook actief in de Palestijnse gebieden.

“In Turkije zijn nog veel kleine boerenbedrijven. In feite zijn dat allemaal kringloopbedrijven. Mede door een gebrek aan geld wordt eigenlijk niets verspild en ligt het gebruik van kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen op een laag niveau. Turkije kent ook uiterst moderne bedrijven. Die bedrijven kijken met een groeiende belangstelling naar de productiemethoden van hun kleinschalige collega’s. Ze werken met drones, sensoren en robots, maar kiezen tegelijkertijd voor mechanische onkruidbestrijding en proberen bijvoorbeeld het organische stofgehalte in de bodem te verhogen. Modern en circulair kan goed samen gaan. Ik denk dat de Nederlandse landbouw ook veel kan leren van de circulaire landbouwmethoden op de kleine bedrijven hier.”

Israël en de Palestijnse gebieden horen ook bij uw werkgebied. Wat zijn uw activiteiten daar?

“De agrarische sector in Israël functioneert op hoog niveau. In Afrika en bijvoorbeeld India zijn agrobedrijven uit Nederland en Israël elkaars concurrenten. Toch zie ik samenwerkingsmogelijkheden, zeker op de lange termijn. Op gezamenlijk initiatief met de Nederlandse ambassade in Tel Aviv voert Wageningen UR een onderzoek uit naar de agrokansen in Israël op de langere termijn. In welke richting ontwikkelt de landbouw zich, wat zijn uitdagingen en kansen, en op welke terreinen kan de Nederlandse agrofoodsector daarbij ondersteuning bieden? Dat onderzoek is voor ons een naslagwerk om bijvoorbeeld delegaties uit Nederland naar Israël te halen.

De Palestijnse gebieden vormen een ander verhaal. Hier gaat het vooral om voedselzekerheid en ontwikkelingssamenwerking, ons ministerie van Buitenlandse Zaken is aan zet. Ik heb een dienende rol. Als de Nederlandse vertegenwoordiging in Ramallah op de Westelijke Jordaanoever vragen heeft op landbouwgebied kom ik in actie.”

Wat is het mooiste aan uw werk?

Tijdens wereldvrouwendag op 8 maart 2019 was er overleg met de vrouw van president Erdogan.

“Als landbouwraad kom je overal, elke dag is anders. Hoogtepunten genoeg. Dat overleg met de vrouw van de president is een voorbeeld. Dat gebeurde op 8 maart 2019, wereldvrouwendag. Ons landbouwteam was erbij, onze ambassadeur en ook een aantal boerinnen van onder andere LTO Noord. Het was goed voorbereid en had impact. We hebben samen kringlooplandbouw hier op de agenda gezet. Dat geeft mij een kick.”

Wat is moeilijk in uw functie als landbouwraad?

“De relatie tussen Turkije en de Europese Unie en dus ook met Nederland staat onder druk. Je moet hier echt op je woorden letten. Als landbouwraad moet ik wegblijven van politieke discussies. Voordat je het weet, is een relatie verstoord. Dat geldt natuurlijk ook voor Nederlandse ondernemers die hier actief zijn. Het is belangrijk om handel en politiek van elkaar te scheiden.”

'Neem de tijd om relaties op te bouwen. Zij moeten jou leren kennen en jij hen'

Wat is uw belangrijkste boodschap aan ondernemers die in Turkije actief willen worden?

“Neem de tijd om relaties op te bouwen. Zij moeten jou leren kennen en jij hen. Toon interesse in de ondernemers en ambtenaren waar je mee wilt samenwerken. En wat ook belangrijk is in Turkije, je kunt hier niet rechtstreeks nee zeggen als een voorstel je niet aanstaat. Daar moet je tactisch mee omgaan. Anders is de relatie voor lange tijd verstoord.”

Hoe wordt in Turkije tegen Nederland aangekeken?

“Als het gaat om het bedrijfsleven dan weet ik een ding zeker: onze landbouw, tuinbouw en visserij staan hier zeer hoog aangeschreven. Dan heb ik het ook over de kennisinstellingen zoals Wageningen UR. Iedereen in Turkije is onder de indruk hoe wij in Nederland onze voedselketen hebben georganiseerd. Daar zijn ze jaloers op, willen daarvan leren. Tegelijkertijd hoor ik ook vaak zeggen: ‘jullie zijn wel duur’.”