Japanse hightechbedrijven duiken in glastuinbouw
Nederland is voor Japan gidsland op het gebied van glastuinbouw. De afgelopen jaren is een stoet aan delegaties naar Nederland afgereisd om van ons te leren. Maar werkt de Nederlandse technologie wel onder Japanse omstandigheden? En staat het verdienmodel wel smart tuinbouw toe?
Glastuinbouw ondervindt een aantal natuurlijke problemen in Japan, zoals aardbevingen, tyfoons, maar ook vochtige en hele hete zomers. Door de vergrijzing zijn er ook arbeidstekorten. Japan zet daarom versterkt in op precisietechnieken in de land- en tuinbouw. Veel Nederlandse toeleveranciers zijn al actief op de Japanse markt. Die markt is overigens niet altijd makkelijk, omdat met enig wantrouwen naar buitenlandse oplossingen wordt gekeken.
Lees verder onder foto
Japans-Nederlands webinar
Digitalisering, robotica en de autonome kas stonden op 12 november centraal tijdens het Nederlands-Japans webinar over glastuinbouw. Dit blijken actuele thema’s te zijn gezien de ruim 300 geregistreerde deelnemers. De coronapandemie zorgt ook in Japan voor lagere prijzen en verdere arbeidstekorten. De grote vraag is echter hoe smart technology winstgevend kan worden ingezet.
Verouderde plastic tunnels
De bedekte tuinbouw in Japan veranderde de afgelopen jaren maar langzaam. Statistische gegevens van het ministerie van Landbouw (MAFF) laten zien dat er zo’n 950 ha aan moderne kassen zijn. De ruim 41.000 ha veelal verouderde plastic tunnels bepalen nog steeds het beeld. Jaarlijks neemt het oppervlak af, vooral omdat oudere tuinders hun bedrijf beëindigen (grafiek 1). Dat is terug te vinden in de zelfvoorzieningsgraad in de groentesector. Deze daalt elk jaar en lag in 2019 op slechts 77%.
Grafiek 1: hectares en aantallen tuinders in Japan, 1975-2018
Moderne tuinders gaan toekomst bepalen
De tuinbouwsector lijkt in Japan te krimpen, maar achter de schermen is er toch een aantal grote moderne tuinders actief die de toekomst gaan bepalen. De Japanse tuinbouwbouw heeft het imago van kleinschalig en inefficiënt die zwaar beschermd moet worden door hoge tariefmuren en overheidssubsidies. Dat beeld is slechts ten dele terecht.
Het klopt dat er op dit moment veelal parttime en oudere tuinders zijn; de gemiddelde (plastic) kas is 0,29 ha groot. Deze groep verlaat echter in hoog tempo de sector (grafiek 1). In Japan lijkt een tweedeling te ontstaan van enerzijds een enorme groep tuinders op leeftijd, en anderzijds de grootschalige tuinbouwbedrijven. Inmiddels zijn er zo’n 200 tuinders met een bedrijf van 1 ha of meer. Deze zogeheten plantfactories hebben moeite een goed verdienmodel te ontwikkelen.
| Kas (> 1 ha) | Met verlichting (> 1 ha) | Plantfactories | |
|---|---|---|---|
| 2016 | 79 | 36 | 191 |
| 2017 | 126 | 31 | 197 |
| 2018 | 158 | 32 | 183 |
| 2019 | 160 | 30 | 202 |
| 2020 | 164 | 35 | 187 |
Bron: MAFF/JGHA, 2020
Het landbouwteam op de Nederlandse ambassade in Tokio voerde een marktscan uit naar de bedrijfsomvang, output en verdiencapaciteit om een beter beeld te krijgen van Japanse boeren en tuinders van de toekomst.
Steun door Japanse overheid
Tot onze verrassing wordt er eigenlijk goed verdiend, ook in de tuinbouwsector. Zowel door professionele ondernemers als door parttimers. Dat komt mede doordat de prijzen door de Japanse overheid kunstmatig hoog worden gehouden, gemiddeld 70% boven de wereldmarktprijs. Met een rentabiliteit van gemiddeld 30% kan een tuinder op leeftijd, aangevuld met een pensioentje een aardig inkomen halen.
Het is vooral de middengroep, de zogenoemde semi-business (parttime voor <50%) die ermee stopt, mede door gebrek aan een opvolger. Dus niet zozeer het inkomen, maar vooral de vergrijzing en het gebrek aan opvolgers zijn in Japan de belangrijkste problemen in de agrarische sector.
Tabel 2: Aantal tuinbouwbedrijven naar omzet en grootte
Japanse technobedrijven zien toekomst in tuinbouw
Voor de Nederlandse glastuinbouw is Japan vooral interessant omdat grote technobedrijven inspelen op een data-gedreven tuinbouw. Panasonic, OMRON, NEC, SHARP, Mitsubishi, Denso en NTT werken aan landbouwtoepassingen voor hun producten en richten zich in het bijzonder op smart horticulture. Met robotisering, sensoren, Internet of Things en Articifical intelligence willen deze bedrijven de efficiëntie verhogen en de arbeidsbehoefte beperken.
Samenwerking met Nederland
De Japanse hightechbedrijven kunnen het concept niet alleen ontwikkelen. Zij zoeken samenwerking met Nederlandse kassenbouwers en toeleveranciers om gezamenlijk de Aziatische markt te veroveren: geïntegreerde kassystemen en teeltkennis vanuit Nederland gecombineerd met de kennisintensieve Japanse hightechindustrie.
Dit jaar maakte DENSO bekend dat zij een minderheidsaandeel in de Nederlandse kassenbouwer Certhon gaan nemen. DENSO is een van de grootste robotbouwers ter wereld met een omzet van €30 miljard en 140.000 werknemers. De joint venture DENSO-Agritech Solutions moet leiden tot nieuwe producten op het gebied van robotica, sensoren en Artificial Intelligence.
Lees verder onder foto
Vooroordelen over technologie uit buitenland
Een vooroordeel waar Nederland in Japan tegenaan loopt, is dat Nederlandse technologie niet functioneert onder lokale omstandigheden. Gewezen wordt bijvoorbeeld op de aardbevingen, tyfoons en de kleinschaligheid in de Japanse landbouw. Deze vooroordelen gelden eigenlijk voor alle landbouwtechnologie; eerst moet de technologie zich in Japan hebben bewezen. Maar als een schaap over de dam is, volgen er meer. Dat bewijst bijvoorbeeld het succes van melkrobotfabrikant Lely, inmiddels marktleider op het noordelijke eiland Hokkaido en ook daarbuiten.
Groeiend aantal Nederlandse tuinbouwprojecten
Langzaam maar gestaag komen er meer Nederlandse glastuinbouwprojecten in Japan. Een mooi voorbeeld is een moderne kas in Okayama (12,9 hectare) die in 2019 door Van der Hoeven met een consortium van bedrijven is gebouwd en geautomatiseerd door Hoogendoorn, waaronder een vol-geautomatiseerde kas voor de teelt van sla. Het ACCO-systeem moet productie in subtropische gebieden mogelijk maken en combineert de teelt met duurzame energieproductie.
Lees verder onder foto
Op weg naar autonome kas
Daar waar in het verleden data werden geanalyseerd om van fouten te leren, is de volgende stap een autonome kas waar de tuinder als een piloot zijn bedrijf runt, zo verwachtte Wierd Vonk van Hoogendoorn, spreker op het recente tuinbouw-webinar. Voor Denso en Certhon is het doel op lange termijn om hun robot een integraal onderdeel te maken van de teelt, in samenwerking met de plant. Op die manier kan men het systeem beheersen met input van sensoren en aanpassen aan de wensen van de markt. Deze beide constateringen sloegen aan, vooral omdat de Japanse regering met smart horticulture de sector een goed imago wil geven om zo nieuwe ondernemers aan te trekken.
Snelle schaalvergroting
De teruggang van het aantal tuinders wordt door de Japanse overheid niet als een groot probleem gezien, zolang grotere tuinbouwbedrijven dit gat opvullen. Op dit moment is de gemiddelde grootte van de kas 0,29 hectare, maar het aantal veel grotere kassen groeit snel. “Grootschalige tuinbouw is de toekomst, maar deze bedrijven zijn op dit moment niet winstgevend genoeg omdat de productiviteit nog niet optimaal is”, aldus Yuzo Ode, vicepresident van de Japanse Greenhouse Association.
Een van de oplossingen is standaardisering van data en productie. Een autonome kas die van robots is voorzien, lijkt in de toekomst een oplossing te bieden. Verre toekomstmuziek? Niet echt, gezien de samenwerking tussen Japanse hightechbedrijven en de Nederlandse tuinbouwketen ligt dat dichterbij dan menigeen denkt.
Als follow-up van het Tuinbouw Webinar vindt van 3-5 februari 2021 een digitale handelsmissie plaats onder leiding van staatssecretaris Mona Keijzer. Een speciaal SMART-Agri programma zoomt in op ontwikkelingen in de wereld van robots, sensoren, kunstmatige intelligentie en slimme toepassing van big data. Voor meer informatie over het tuinbouwdeel van het webinar kunt u contact opnemen met RVO, e-mail: bert.vanderheide@rvo.nl.
Landbouwteam Japan
E-mail: tok-lnv@minbuza.nl
Twitter: @AgriTokio
December 2020