Transitie veehouderij Duitsland
Duitsland gaat vanaf dit jaar een landelijk verplicht ketenbreed label voor dierenwelzijn invoeren en streeft naar soortgelijke verplichte standaarden op EU niveau. Met de invoer van het dierenwelzijnslabel volgt de regering een van de aantal adviezen op van de commissie voor duurzame veehouderij uit 2020 onder leiding van oud landbouwminister Jochen Borchert. Omdat de overheid niet met de benodigde financiering is gekomen voor een lange termijn strategie heeft de adviescommissie voor duurzame veehouderij het werk in september 2023 neergelegd. Voor deze brede commissie met vertegenwoordigers uit de wetenschap, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en de agrarische sector is een lange termijn financiering de enige manier om hun adviesrapport met concrete stappen uit te voeren.
Het dierenwelzijnslabel is onderdeel van een bredere transitie van de veehouderij naar een sector die voldoet aan maatschappelijke duurzaamheidseisen. Algemeen geldt dat het aantal dieren per bedrijf moet worden bijgesteld aan de hoeveelheid land in lijn met de doelstellingen voor klimaat, grondwaterkwaliteit en emissiereductie. De regering wil boeren meer perspectief bieden, door de toelating van nieuwe stallen aan duidelijke regels te binden en meer planningszekerheid te bieden. Om uitwassen beter tegen te gaan zal het strafrecht een grotere rol gaan spelen bij het beschermen van dierenwelzijn en wil men de strafmaat ook verhogen.
Vijf niveaus van dierenwelzijn
De Bondsdag heeft afgelopen juni ingestemd met het wetsvoorstel voor een landelijk verplicht dierenwelzijnslabel dat in fases ingevoerd gaat worden. Het label kent vijf niveaus en zal eerst geïntroduceerd worden in de varkenshouderij. Bij het eerste niveau moet worden voldaan aan de wettelijke minimumeisen, bij het tweede niveau hebben dieren ten minste 20 procent meer ruimte ter beschikking dan de wettelijke minimumnorm. De laatste drie niveaus betreffen semi-open stallen, vrije uitloop en biologische veehouderij. Voor de landbouwsector in het algemeen wordt gestreefd naar een uitbreiding van het aandeel biologische landbouw uitgebreid naar 30% in 2030.
Het label zal eerst verplicht worden voor vers varkensvlees (30% van alle varkensvleesproducten) in supermarkten en later voor verwerkte varkensvleesproducten en foodservice. De eerste fase richt zich op het dierenwelzijn in de mestfase en later wordt het label ook ingevoerd voor zeugen, biggen en beren, later ook bij vleeskippen en runderen. Het label is verplicht voor Duitse producenten, boeren en producenten uit zowel Europese als niet-Europese landen kunnen het label vrijwillig aanvragen.
Anders dan bij het Beter Leven label in Nederland is het label in Duitsland geïnitieerd door de overheid en zullen de uitvoeringsorganisaties in de deelstaten gaan controleren of veehouders voldoen aan de eisen van de verschillende niveaus en bij overtredingen boetes opleggen.
Private labels voor dierenwelzijn
Het Duitse overheidslabel zal naast andere private initiatieven bestaan, waaronder het vrijwillige “Initiative Tierwohl” dat in 2014 door de veehouderij, vleesbranche en supermarkten werd ingevoerd voor de varkens- en pluimveesector. Deze ketenbrede organisatie bekritiseert de wetsvoorstellen voor het staatslabel die tot veel administratieve lasten en te weinig controle zouden leiden en te ambitieuze niveaus voor met name de varkenshouderij. Aan de andere kant heeft de labelling van het "Initiative Tierwohl" volgens veel maatschappelijke organisaties en politieke partijen niet tot de nodige verandering geleid en kwamen de standaards nauwelijks boven de minimumeisen uit.
In 2019 werd door 8 supermarktketens een eigen “Haltungsform” label geintroduceerd voor verse en verwerkt varkens-, rund- en kippenvlees producten. Dit label met vier niveaus van dierenwelzijn voor stallen staat vaak samen met het “Initiative Tierwohl” label op verpakkingen. Supermarktketen Lidl zal vanaf eind 2023 uitsluitend niveau 3 en 4 voor rundvlees producten invoeren. Aldi Süd wil vanaf 2024 de niveaus 3 en 4 invoeren voor vers kalkoenvlees en vanaf 2030 alle verse vleesproducten. In 2024 streeft de supermarkt naar een aanbod van alle verse melk met niveaus 3 en 4 en zal uitsluitend melk uit Duitsland verkopen.
Financiering overheidslabel
Landbouwminister Özdemir heeft een miljard euro gereserveerd als aanloopfinanciering tot 2026 voor de eerste fases van het dierenwelzijnslabel in de varkenshouderij. Omdat dit bedrag niet voldoende zal zijn voor de ingrijpende modernisering van de veehouderij wordt nog gezocht naar aanvullende middelen. Voorstellen zoals een hogere BTW voor vlees of een dierenwelzijnsheffing worden in de coalitie besproken. De liberale coalitiepartner FDP was aanvankelijk tegen een vleesbelasting of heffing. De voorkeur gaat uit naar een model waarmee boerenbedrijven vanuit de markt worden gecompenseerd voor hun hogere kosten en investeringen. De opbrengst van een toeslag zal naar een landelijk dierenwelzijnsfonds gaan. Daaruit moeten subsidies voor o.a. stalvernieuwing, de omslag naar biologische landbouw en de modernisering van slachterijen gefinancierd worden.
De overheid heeft nog geen akkoord bereikt over de financiering van de lange termijn transitie. In het coalitieakkoord zijn de doelen wel geformuleerd: de ingrijpende modernisering van de veehouderij moet gefinancierd worden door een nieuw op te zetten financieel systeem, waarmee boerenbedrijven vanuit de markt worden gecompenseerd voor hun hogere kosten en investeringen.
Lucht- en waterkwaliteit
Naast verbeteringen op het gebied van dierenwelzijn krijgt de veehouderij de komende tijd ook te maken met aangescherpte regelgeving rond lucht- en grondwaterkwaliteit met eisen voor stallen en mestopslag en gebruik. De strengere eisen hebben vooral gevolgen voor de pluimvee- en varkenssector die te maken krijgen met hogere investeringskosten voor luchtzuivering (deze verplichting gold hiervoor alleen in enkele deelstaten waaronder Noordrijn-Westfalen) en afdekking van mestopslag. Met de filterplicht wordt een emissiereductie van 70% verwacht, met verplicht stikstof- en fosforarm voeder voor varkens wordt 20% reductie nagestreefd. Ook oude varkensstallen met meer dan 2000 varkens, 6000 biggen of 750 zeugen moeten binnen 5 jaar een luchtzuivering hebben. Rundveehouders vallen niet onder de strengere voorschriften zoals de filterverplichting, maar voor hen geldt wel de naleving van de stikstofdepositie-eisen voor veehouderij bij nieuwbouw en uitbreiding.
Verbod doden eendagskuikens
Duitsland was wereldwijd het eerste land met een verbod op het doden van eendagskuikens dat begin dit jaar is ingegaan. Vanaf 2024 geldt er ook een verbod op het doden van kuikenembryo’s ouder dan 6 dagen. Door geslachtsbepaling in het broedei worden de eieren waaruit mannelijke kuikens komen uitgesorteerd en alleen vrouwelijke kuikens uitgebroed. Een ander alternatief is het fokken, mesten en slachten van mannelijke kuikens als zogenaamde broederhanen en het gebruik van kippen die zowel voor de eierproductie als voor de vleesproductie geschikt zijn.
Andere actuele thema’s rond dierenwelzijn zijn het bescherming van grazend vee tegen wolven, het beperken van diertransporten, het tegengaan van insecten sterfte door vermindering van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en een verbod op glyfosaat vanaf eind 2023. Sinds januari 2021 is onverdoofde castratie in de varkenshouderij verboden. Met de geplande verbetering aan stallen hoopt Duitsland ook een einde te kunnen maken aan staart couperen.
In januari organiseren de grote Duitse natuur- en milieu Ngo’s samen met boerenorganisaties die zich inzetten voor een duurzame landbouw een grote demonstratie waar ze onder andere pleiten voor de afschaffing van de grootschalige veehouderij, radicalere stappen op het gebied van dierenwelzijn in de sector, een einde aan dierproeven.
De Duitse wet op de dierenbescherming bepaalt in § 1 dat het leven en het welzijn van dieren als medeschepselen van de mens moeten worden beschermd. Volgens de dierenbeschermingswet mag niemand een dier pijn, lijden of schade toebrengen zonder redelijke grond.
Links:
Tierhaltung: Bundestag entscheidet über neues Fleischlogo | tagesschau.de
Duitse varkensschnitzels krijgen dierenwelzijnslabel | De Standaard
FAQ’s van het Landbouwministie: https://www.bmel.de/SharedDocs/FAQs/DE/faq-tierhaltungskennzeichnung/FAQList.html