België: steeds meer circulaire ondernemers

Met de klimaatproblematiek en het voedselvraagstuk hoog op de politieke agenda krijgt het concept van de circulaire economie steeds meer aandacht in het Belgische beleid. De circulaire economie biedt ook kansen voor ondernemers. Het geeft hen de mogelijkheid om de kosten van grondstoffen te verminderen en zo te blijven concurreren met ondernemers in buurlanden.

Aquaponics

Een mooi voorbeeld is Aquaponics, een systeem dat hydrocultuur en aquacultuur combineert in een ecologisch evenwicht. De combinatie zorgt voor een kringloop waarin planten gevoed worden met de mest van vissen én deze planten tegelijkertijd het water voor de vissen zuiveren.

Tomato Masters en Aqua4C werken met dit systeem in de vis- en groenteteelt. Tomato Masters verzamelt regenwater en produceert warmte voor het telen van tomaten. De overschotten hiervan kan het Aquacultuurbedrijf gebruiken om vis (omegabaars) te kweken. Omdat het voedsel van omegabaars uit plantaardige producten bestaat, produceren de vissen meststoffen die in gezuiverde vorm een interessante meststof voor de planten opleveren.

Lucratief voor beide bedrijven

In ruil voor het warmte- en wateroverschot, dat verrijkt is met nutriënten, fungeert het water van de visbassins als bemesting voor de tomaten. Voor beide bedrijven is hergebruik lucratief. Door de reststroom van Aqua4C aan te kopen, kan Tomato Masters de bemestingskosten drukken. Voor de viskweker vallen de lozingskosten weg en de energiekosten dalen door hergebruik van de geproduceerde warmte van Tomato Masters. De duurzame omegabaars wordt sinds begin 2018 verkocht in verschillende supermarkten.

Dak als ideale locatie

Op het dak van de overdekte voedingshal Foodmet in Anderlecht is dit voorjaar de grootste aquaponics boerderij van Europa geïnstalleerd.

De stadsboerderij, genaamd Ferme Abattoir, combineert een vergelijkbaar model van groente-en visteelt en creëert zo een kringloop waarbij water, CO₂ en uitwerpselen van de vissen worden hergebruikt. Daarnaast wordt de restwarmte van het gebouw waarop de stadsboerderij is gevestigd en de CO₂ die vrijkomt uit het verwarmingssysteem, gerecycled en gebruikt om de kassen op te warmen.

De stadsboerderij beslaat een totale oppervlakte van 4.000 m². Jaarlijks hoopt de Brusselse startup Building Integrated Greenhouses (BIGH) 35 ton aan zeebaars en 15 ton aan tomaten te produceren, met daarbovenop nog wekelijks 2.700 potjes biologische kruiden. Om de transportkosten te drukken, wordt de oogst verkocht in supermarkten en speciaalzaken in de buurt.

Steun voor ondernemers

Ondernemers die geïnteresseerd zijn in Aquaponics kunnen gebruikmaken van het Aquavlan2 budget. Het Europese Interreg-project ondersteunt bedrijven in de aquacultuur en glastuinbouw die willen innoveren in de grensregio Vlaanderen-Nederland. Ondernemers kunnen met vouchers (tot 30.000 euro) hun vragen laten beantwoorden door aangesloten kennisinstellingen. Aanvragen kunnen tot september 2019 ingediend worden.

Hernieuwbare energie

Ook op energiegebied is de landbouwsector in België volop in beweging. De sector zet in op energiebesparing en productie van hernieuwbare energie. In Vlaanderen is de landbouw netto-producent van elektriciteit. Veel bedrijven maken gebruik van warmtekrachtkoppeling (WKK), zonnepanelen, biogasinstallaties en pocketvergisters.

Zo zijn er Vlaamse melkveehouders die kiezen voor een zogeheten pocketvergister. De installatie vergist biomassa zoals runderdrijfmest en zet deze om in groene energie. Het systeem produceert 24 uur per dag energie, waarmee het bedrijf volledig zijn energiebehoefte kan dekken. Bijkomend voordeel is dat de nutriënten uit de mest snel beschikbaar komen voor de planten.

Ook zijn er bedrijven die zowel zon- als windenergie produceren. Een vleesveebedrijf in Diksmuide had de primeur in de regio en installeerde een eigen windmolen die groene stroom opwekt. Naast de windmolen plaatste het bedrijf ook zonnepanelen. De zonnepanelen produceren vooral energie in de zomer en de windmolen juist in de herfst en winter. Door de investeringen in hernieuwbare energie zijn de landbouwers zelfvoorzienend en hoeven zij geen elektriciteit meer aan te kopen.

Grensoverschrijdende projecten

Naast Aquavlan2 zijn er meer grensoverschrijdende projecten die hergebruik in de landbouwsector stimuleren. Het project BioBoost, een samenwerking tussen het Verenigd Koninkrijk, Nederland en België, geeft de ontwikkeling van een bio-economie in de tuinbouwsector een impuls.

Een dergelijke ontwikkeling betekent een win-win situatie voor het milieu en de economie. Tuinbouwafvalstromen worden hergebruikt als basismateriaal voor nieuwe toepassingen en producten. Het hoogwaardige gebruik van deze afvalstromen kan leiden tot extra inkomsten voor de tuinbouw. Zo wordt de geschiktheid van tuinbouwafval getest als voedselbron voor het kweken van insecten. Ook wordt onderzoek gedaan naar het gebruik van plantaardige afvalstoffen in cosmetische producten.

Op het gebied van de circulaire economie zijn in België veel projecten succesvol uitgevoerd. De meeste initiatieven zijn tot nu toe kleinschalig. Voor de verdere uitbouw moeten businessmodellen worden ontwikkeld. Het implementeren van circulaire projecten ligt vooral in handen van de landbouwondernemer. De landbouwer moet kennis en inzicht verwerven, nieuwe technologieën implementeren en investeren.

De volgende randvoorwaarden kunnen circulaire systeemverandering bevorderen:

• Stimuleren van innovatie en kennisuitwisseling
• Faciliteren van samenwerking
• Slimme ruimtelijke planning
• Verbinden van stad en platteland
• Bewustwording van de consument

Het circulaire denken en handelen heeft een prominente plaats in de Belgische landbouw, maar de cirkel is nog niet rond. Als u geïnteresseerd bent in grensoverschrijdende projecten of zakendoen in ons buurland, neem dan contact op met het landbouwteam op de Nederlandse ambassade in Brussel.

Landbouwteam België
Juni 2018