Training Vietnamese boeren in verziltende Mekongdelta
Boeren in Vietnam leren in een recent gestart trainingsprogramma Saline Agriculture om te gaan met verzilting van bodem en water. En om zoet water op te slaan en zuiniger te gebruiken. Nederlandse en Vietnamese partijen uit de private sector werken hiervoor samen, met steun van kennisinstellingen uit beide landen.
Vietnam staat in de top-10 van meest kwetsbare landen voor klimaatverandering. Verzilting had de afgelopen jaren een dramatische impact op de agrarische productie. Het nieuwe trainingsprogramma geeft boeren praktisch houvast en maakt de landbouw robuuster bij een veranderend klimaat.
Verzilting slaat toe
In 2016 dreef verzilting de boeren in de Mekongdelta tot wanhoop. Het jaar was extreem droog. Onbewust hadden ze zout water uit de Mekong over hun akkers laten stromen. Bevloeiing is vast onderdeel van de bedrijfsvoering in de regio, om gronden geschikt te maken voor de teelt van rijst of groenten. De Mekongrivier bleek echter een onverwacht hoog zoutgehalte te kennen.
Aanleg stuwdammen
Door de aanleg van stuwdammen bovenstrooms (met name in China) is het afvoerpatroon van de rivier in de loop der jaren gewijzigd. Zeewater kan dieper landinwaarts komen: in 2016 zelfs tot 90 km. Niet alleen de boeren waren verrast, ook de overheden konden de boeren niet tijdig waarschuwen. De verzilting leidde tot dramatische opbrengstverliezen. De overheid schoot de boeren te hulp met een tegemoetkoming voor het verlies aan inkomsten. Maar dit was natuurlijk geen oplossing voor de lange termijn. De rampzalige situatie was de prikkel om tot structurele, duurzame en klimaatbestendige maatregelen te komen.
'Verandering van de land- en tuinbouw is een complex proces. Formuleren van beleidsnota’s is niet genoeg. Het vereist lokaal leiderschap, inzicht en een continue verbinding met de markt'
Transitie landbouw Mekongdelta
Het Mekong Deltaplan (2013), een resultaat van de intensieve bilaterale samenwerking tussen Vietnam en Nederland rond water en landbouw, is leidend geworden bij de verdere ontwikkeling van de land- en tuinbouw in de kwetsbare delta. Uitgangspunt is meer meebewegen met de natuur en minder monocultuur van rijst. En dat onomkeerbare verzilting wordt geaccepteerd.
Combinatie rijstteelt en garnalen
Dit resulteert in meer perspectief voor de combinatie rijstteelt-garnalen in de directe omgeving van de kust, waarbij het gebruik van zoutwater past in de bedrijfsvoering. Bovenstrooms gelegen gronden die geschikt zijn voor hoogwaardige groenten en fruit worden daarvoor optimaal ingericht. In Resolutie 120 (2017) heeft de nationale regering van Vietnam het streven naar een duurzame transitie van de agrarische sector bevestigd.
Invloed zout
Klei is gevoelig voor een overmaat aan natrium. Natrium verdringt de goede kationen die de kleiplaatjes op afstand houden en de grond normaal gesproken zo vruchtbaar maken.
De bodemstructuur verslechtert ook nog eens door de afname van bewerkbaarheid, waardoor de doorlatendheid sterk afneemt.
In de Mekongdelta is bovendien veel katteklei aanwezig. Deze zure, sulfaathoudende grond is gevoelig voor verstoring. In ongunstige omstandigheden komen toxische stoffen vrij, met desastreuze gevolgen voor het gewas. Dat gebeurde toen boeren het peil in de sloten verhoogden en, als gevolg daarvan, de capillaire werking het zure grondwater omhoog ‘duwde’.
Nederlandse expertise verzilting waardevol
Nederland heeft ruime ervaring met verzilting, met name als het gaat om kleigrond. De inpoldering van de IJsselmeerpolders genereerde waardevolle kennis over de eigenschappen van zilte grond en methoden om deze bodem geschikt te maken voor agrarische productie. Meer recentelijk is van Zeeland tot Groningen, vanwege toenemende verzilting van oppervlaktewater langs de Nederlandse kust, ervaring opgedaan met de opslag van zoetwater en alternatieve drainage- en irrigatietechnieken.
Nederlandse veredelaars werken aan variëteiten die robuuster zijn tegen stress als gevolg van droogte en zout. Andere bedrijven werken aan meettechnieken om het watersysteem beter te doorgronden en tijdig te kunnen ingrijpen. Deze kennis is van grote waarde in Vietnam, blijkt uit de recente ‘Saline Agriculture’ trainingen. Het geeft Vietnamese boeren een nieuw perspectief op hun landbouwactiviteiten.
Participatief onderzoek
Verandering van de land- en tuinbouw is een complex proces. Formuleren van beleidsnota’s is niet genoeg. Het vereist lokaal leiderschap, inzicht en een continue verbinding met de markt. Het trainingsprogramma rond ‘Saline Agriculture’ heeft tot doel de verbinding tussen beleid, onderzoek en de praktijk te maken. Het programma laat zien welke maatregelen er zijn om verzilting te voorkomen (preventie) en welke maatregelen er zijn om de impact te verzachten (mitigatie). Maar adaptatie naar andere gewassen of bedrijfssystemen hoort eveneens bij de ‘toolkit’ van mogelijke maatregelen.
Beter begrip van lokale situatie
De training richt zich op deelnemers uit de provincies Bên Tre, Trà Vinh en Sóc Trang. Sleutelfiguren uit de agrarische sector en agrarische ketenpartijen krijgen inzicht in de kwaliteit van bodem en water en de mogelijkheid om slimmer met het schaarse zoete water om te gaan. Door zelf te meten, analyses te interpreteren en te vertalen in concrete acties krijgen de deelnemers een beter begrip van de lokale situatie.
Simpele en betaalbare technieken vormen de basis voor de training. Dat begint al bij het onderzoek van de bodem. Analyses geven zicht op de actuele bodemvruchtbaarheid en mate van verzilting. Met een aangepaste bemesting kan de boer inspelen op de huidige situatie. Daarbij is onder meer aandacht voor het belang van calcium en organische stof.
Aandacht voor bodem, water en gewas
Het waterbeheer in de Mekongdelta is verre van optimaal voor de teelt van groenten en fruit. Planten ondervinden stress door droogte, verzilting en een teveel aan water. Daardoor is het gewas gevoelig voor ziekten en plagen. De boer zal daardoor eerder ingrijpen met gewasbeschermingsmiddelen. Dat kan niet alleen ten koste gaan van de kwaliteit van het gewas, maar ook van het milieu. Duurzame oplossingen vergen aandacht voor zowel bodem, water als gewas; een zogenaamde ‘integrale aanpak’.
Praktische voorbeelden geven de deelnemers inzicht in deze relaties. Demonstratie van alternatieve landbouwsystemen is onderdeel van de training. Door de vergelijking te maken tussen de teelt van groenten in de grond en op water (in een ‘hydroponic’ system) leren de cursisten in te spelen op verzilting van de bodem en van het oppervlaktewater.
Steun van Asian Development Bank
Het trainingsprogramma wordt gefinancierd door de Asian Development Bank (ADB). Er werken diverse Nederlandse bedrijven, Wageningen Universiteit & Research en Vietnamese kennisinstellingen samen in het programma. Boerenorganisatie Vietnam Farmers’ Union (VNFU) is nauw betrokken: hun netwerk geeft toegang tot 11 miljoen boeren.
De Asian Development Bank zet het ‘Netherlands Trust Fund Water Financing Partnership Facility’ in voor dit trainingsprogramma, het Netherlands Water Partnership coördineert. De pilot kan leiden tot een toekomstig programma van ADB op het gebied van zilte landbouw.
Contact
Landbouwteam Vietnam
Peter Prins, namens het Netherlands Water Partnership
Email: p.prins@nwp.nl
November 2022