Frankrijk: Pact voor de ‘vernieuwing van generaties in de landbouw’ uitgebracht
Frankrijk kampt met een sterke vergrijzing in de landbouw. Naar verwachting gaat de helft van de mensen werkzaam in de landbouw vòòr 2030 met pensioen. Het is dus van fundamenteel belang voor de toekomst van de Franse landbouw om jongeren en anderen te interesseren voor werk in de landbouw, bedrijfsovername en vestiging te vergemakkelijken, mensen goed op te leiden hiervoor, en dan met name ook voor de noodzakelijke verduurzaming en klimaatadaptatie van de landbouw. Daar is dit Pact voor bedoeld. In 2024 moet een bijpassende wet worden aangenomen.
Voortraject
Dit Pact was voor het eerst aangekondigd door president Macron op 9 september 2022. Het Pact is gebaseerd op een zeer uitgebreid proces van consultatie van deskundigen, stakeholders en het bredere publiek, op lokaal en nationaal niveau. Dit hele proces heeft ruim een jaar geduurd
De uiteindelijk presentatie van het Pact, op 15 december, heeft lang op zich laten wachten. Zo zeer zelfs dat inmiddels sprake was van ongeduld en kritiek uit de agrarische wereld.
De naam van het Pact is ook recent aangepast, van ‘Pact voor de toekomst van de landbouw’ naar ‘Pact voor de vernieuwing van generaties in de landbouw’.
Het lijkt er dus op dat er tot op het laatst nog discussie was over inhoud en reikwijdte. Intussen geven partijen uit de landbouw aan dat het Pact niet goed valt te beoordelen zolang de inhoud van de bijpassende wet niet bekend is. Het maakt namelijk nogal wat uit of maatregelen verplicht worden, dan wel vrijblijvend zijn, en hoeveel geld er wordt uitgetrokken. Het wetsvoorstel zou in januari naar het parlement worden gestuurd.
4 hoofdlijnen
Het Pact kent vier zogenaamde 'assen', oftewel hoofdlijnen van actie:
- De verbinding herstellen tussen landbouw en maatschappij
- Een nieuwe generatie agrariërs opleiden en de voedseltransitie
- Herziening van productiesystemen op bedrijfsniveau
- Herziening van productiesystemen op keten- en regionaal niveau.
Deze assen zijn uitgewerkt in maatregelen. In onderstaande paragrafen wordt ingegaan op de belangrijkste maatregelen per as.
De verbinding herstellen tussen landbouw en maatschappij
Binnen deze hoofdlijn van actie vallen de volgende maatregelen op:
- Een uitgebreide communicatiecampagne rond het groene onderwijs, gericht op het grote publiek maar ook op onderwijsadviseurs, met evenementen, een digitale campagne en brochures.
- Voor alle basisscholieren, een verplichte kennismaking met groene beroepen (werken in landbouw, visserij, bosbouw, voedselverwerking, etc), via concrete activiteiten zoals het bezoek van boerderijen of ander bedrijven in de voedselketen.
- Voor alle scholieren in het middelbaar onderwijs, de mogelijkheid van een stage op maat in de voedselproductiesector.
- Het jaarlijks organiseren van een groot evenement rond voeding, in de sfeer van een ‘week van de duurzame en gezonde voeding’, met activiteiten op scholen, open dagen op bedrijven in de voedselketen, etc.
Een nieuwe generatie agrariërs opleiden en de voedseltransitie
Primair doel is te komen tot een hoger aantal afgestudeerden van het middelbare en hoger beroepsonderwijs op agrarisch (en visserij) gebied. Deze moeten bovendien beter toegerust zijn voor de noodzakelijke verduurzaming van de landbouw en de klimaatadaptatie. De volgende maatregelen vallen op:
- Herziening van de onderwijscurricula van de verschillende opleidingen, om verduurzaming en klimaatadaptatie integraal mee te nemen.
- Het gericht betrekken van 1000 specialisten om nieuwe kennis en technologie (met name op het gebied van verduurzaming, klimaatadaptatie en andere innovatie) te integreren in het agrarisch onderwijs.
- Een nieuwe agrarische bachelorsopleiding, met name gericht op verduurzaming, klimaatadaptatie en andere innovatie van de landbouw, door heel Frankrijk aangeboden op (openbare en private) instellingen voor hoger agrarisch onderwijs.
- De 250 bestaande proef- en demonstratiebedrijven die verbonden zijn aan het agrarisch onderwijs ontwikkelen tot modelbedrijven voor de verduurzaming en klimaatadaptatie van de landbouw.
- Toename van het aantal afstuderende dierenartsen, en verruiming van de bevoegdheden van para-veterinairen.
- Bijscholing, in drie jaar tijd, van 20.000 docenten, 20.000 adviseurs van agrarische organisaties en 10.000 ambtenaren, op het gebied van verduurzaming, klimaatadaptatie en andere innovatie van de landbouw.
- Om seizoenswerk terug te dringen gaan agrarische organisaties, uitzendbureaus, andere gespecialiseerde organisaties en (lokale) overheden werken aan de creatie van meer aantrekkelijke volwaardige betrekkingen, jaarrond, bij verschillende werkgevers.
Herziening van productiesystemen op bedrijfsniveau
Een aantal maatregelen moeten het makkelijker maken voor nieuwkomers om bedrijven te starten of over te nemen of werkzaam te worden in de landbouw:
- De opening, per departement (provincie), van een uniek loket ‘France services agriculture’ dat nieuwkomers adviseert over alles wat er komt kijken bij het starten of overnemen van een agrarische onderneming, of anderszins werkzaam te worden in de landbouw. Ook boeren die hun bedrijf willen overdragen of verkopen kunnen daar terecht. Deze mensen krijgen via het loket een persoonlijk adviseur toegewezen die ze op de verschillende gebieden wegwijs kan maken, ook op het gebied van (aanvullende) scholing. Chambres d’Agriculture France (de Franse landbouwkamer) gaat deze loketten beheren, en krijgt daarvoor extra financiering van de overheid. De overheid ziet toe op de kwaliteit van de loketten en de adviseurs. Begeleiding door de adviseurs zou het ook makkelijker moeten maken om financiering van de bank of van de overheid los te maken.
- De ontwikkeling van een tool om bedrijven die ter overname zijn te analyseren op sterkten en zwakten, o.a. op economisch en sociaal gebied, maar ook op duurzaamheid, klimaatbestendigheid en bodem. Dit moet potentiële opvolgers helpen om hun bedrijfsplan vorm te geven, financiering aan te trekken, etc.
- Vervanging/waarneming op het bedrijf, tijdens vakantie en/of training, zowel praktisch als financieel aantrekkelijker maken voor boeren; ook het in dienst nemen van medewerkers in loondienst wordt vergemakkelijkt.
- Nieuwe vestiging van boeren, bedrijfsovernames en bedrijfsaanpassingen financieel ondersteunen door een fonds van 2 miljard euro aan leningen, in samenwerking met France services agriculture. Daarnaast wordt door de overheid ook 400 miljoen euro vrijgemaakt specifiek om innovatieve projecten (vestiging/overname/aanpassing) te financieren. Tenslotte worden afspraken gemaakt om particuliere investeerders aan te trekken en te faciliteren.
- Ondersteuning bij het maken van afspraken tussen boeren, projectontwikkelaars en energiebedrijven voor projecten voor het opwekken van energie (zon, wind en biogas).
Herziening van productiesystemen op keten- en regionaal niveau
Doel is om te bevorderen dat vanuit de gehele keten wordt bijgedragen aan de inspanningen die primaire bedrijven leveren om de productie te verduurzamen en klimaatbestendiger te maken. Ook wordt bezien hoe boeren beter kunnen inspelen op omwonenden die (dreigen te gaan) procederen vanwege overlast door nieuwe activiteiten (wateropslag, uitbreiding, biogas). Er wordt gewerkt aan de professionalisering van korte keten projecten, en daar wordt 20 miljoen euro in geïnvesteerd in 2024. Tenslotte wordt er op allerlei manieren geïnvesteerd in innovatie en onderzoek (o.a. vanuit het Franse investeringsfonds FRANCE 2030).
Tenslotte
Zoals gezegd moet de bijpassende wet, die in januari naar het parlement wordt gestuurd, het beeld compleet maken. Begin volgend jaar wordt dus pas duidelijk hoe betekenisvol dit Pact in de praktijk zal zijn. Het geeft in ieder geval aan dat de Franse overheid er veel aan gelegen is het probleem van de vergrijzing in de landbouw zo goed mogelijk op te vangen, en daarbij ook een slag te maken in verduurzaming en klimaatadaptatie.