Frankrijk: op weg naar een circulaire economie

‘Feuille de route économie circulaire, entrons dans la boucle, changeons de modèle.’ Met deze slogan heeft de Franse Premier Edouard Philippe op 23 april jl. het regeringsinitiatief aangekondigd voor een nieuw economisch model, ‘économie 100% circulaire’. Hierbij werd ook de Franse roadmap voor circulaire economie gepresenteerd. Deze roadmap is uitgewerkt door het ministerie van Ecologische Transitie onder leiding van minister Hulot en bestaat uit maar liefst vijftig maatregelen, waaronder ook speciale aandacht voor de bio-economie.

Circulaire economie hoeft per definitie niet ‘biobased’ en ‘biobased’ hoeft per definitie niet ‘circulair’ te zijn. Daarom wordt de Roadmap ‘circulaire economie’ binnenkort formeel verrijkt met een aparte annex, geheel gewijd aan bio-economie, met hierin de hierna omschreven beleidsprogramma’s van het ministerie van Landbouw.

Een en ander past immers geheel in het Klimaatakkoord van Parijs en in het reeds bestaande Franse beleid tegen verspilling. Verder: heel belangrijk voor het ministerie van Landbouw: een aanvullend inkomen voor agrarische ondernemers en de regio’s. Frankrijk (ministerie van Landbouw) lanceerde in maart 2017, als uitvloeisel van zijn beleidsprogramma ‘Agriculture Innovations 2015-2025’, een nationale roadmap voor bio-economie en in februari 2018 een gedetailleerd actieplan.

Bio-economie onderdeel nieuwe GLB

Het Franse ministerie van Landbouw streeft ernaar om bio-economie als integraal beleidsonderdeel in het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) te laten opnemen. Dit zou volgens Frankrijk mogelijk zijn via de eerste Pijler (gekoppelde steun voor bepaalde gewassen) en/of de tweede Pijler (steun voor innovatie via  FEADER) van het GLB.

Gezien de visie en ambities van het Franse ministerie van Landbouw, zal dan ook hierna nader worden ingegaan op de Franse initiatieven voor bio-economie in en voor de agrarische sector.

Biobased Economy: nationale roadmap en een actieplan  

Focus op biomaterialen, groene chemie & energie en kansrijke eiwitgewassen

Frankrijk, rijk aan biomassa, ziet vergroening van de economie als een bron voor duurzame groei en werkgelegenheid in regio’s. Ontwikkelde Frankrijk in de jaren tachtig vooral bio(transport)brandstoffen uit bio-ethanol en koolzaadesters, nu ligt de focus op biomaterialen, biomoleculen, plant-based chemie/energie en kansrijke eiwitgewassen. Frankrijk is actief speler in Europese fora zoals SCAR, EuropaBio en H2020 en INTERREG-programma’s.

Sinds 2003 lopen er al drie actieprogramma’s: Plan Bio-carburants, Plan Bio-combustibles en Plan Chimie du Végétal. Verder zijn er speciale financieringsprogramma’s zoals BCIAT (bio-energie) en ‘Investeringen in de Toekomst’ (PIA, Programme d’Investissements d’Avenir).

Frankrijk finaliseerde in 2017 zijn interministeriële roadmap ‘stratégie nationale bio-économie’. Een wetenschappelijke roadmap bestond al. De roadmap was uitgewerkt in nauw overleg met de betrokken innovatieclusters (Pôles de compétitivité). Het meest toonaangevende cluster hierin was/is de ‘Pôle IAR’ (Industries Agro-Ressources) en zijn biorefinery site Pomacle-Bazancourt, ‘omringd’ door R & D van grote industriële agroconcerns en kennisinstellingen (Universiteit van Reims, INRA, AGRO-TECH) en gelegen in het Champagne-gebied bij Reims. Deze regio streeft ernaar de FR ‘hub’ te worden voor bio-economie.

De Pôle IAR heeft enkele jaren geleden met Biobased Delta een partnership opgericht. Dit is inmiddels uitgegroeid, samen met een Britse en Duitse partner, tot 3BI, een Europees intercluster. Ook PIVERT, een R&D-site van de sector met een biorefinery programma voor oliehoudende gewassen/groene chemie, gestoeld op het onderzoeksprogramma GENESYS en het platform IMPROVE (voor kennisoverdracht inzake ‘plantaardige eiwitten/moleculen van de toekomst’) speelde een rol in de aansturing van de roadmap.

Voor plantaardige eiwitten heeft Frankrijk overigens een aparte ‘roadmap’: Plan Protéines Végétales 2014-2020. Frankrijk wil hierin een leidende rol gaan spelen, gezien het belang hiervan voor de toekomst. Hiertoe is ook in 2016 een ‘Consortium Protéines France’ ingesteld, waarin de Pôle IAR en zeven agroconcerns samenwerken (Groupe Avril, Tereos, Limagrain, Roquette, Vivescia, Neovia en Terrena), inmiddels uitgegroeid tot 18 leden ook buiten de akkerbouw, w.o. Olmix (valorisatie van zeewier), Lesaffre (gist), Soufflet (graan), Ynsect (insecten), Triballat (zuivel/sojaproducten).

Speerpunten

De hoofdspeerpunten van de roadmap zijn zeer uiteenlopend: publiekscommunicatie; een markt creëren/stimuleren voor biobased producten, onder meer via publieke tenders; de ‘groene’ energiemarkt stimuleren; vervanging van kunstmest door organische meststoffen/grondverbeteraars; vervanging van chemische gewasbeschermingsmiddelen door biologische plaagbestrijding (‘biocontrôle’); begeleiding in de transitie naar een duurzame en innovatieve ‘biobased’ industrie en ‘groene chemie’; toezicht op voldoende beschikbaarheid aan biomassa en het promoten van criteria voor evaluatie van productie en verwerking; garant staan voor een duurzame, concurrerende bio-economie (‘geworteld’ in de regio’s/plattelandsontwikkeling); dialoog met maatschappelijke organisaties voor verantwoorde decision-making.

Het daaropvolgende Actieplan 2018-2020 (februari 2018) introduceert enkele, op bovengenoemde roadmap aanvullende, specifieke speerpunten: lancering van een keurmerk ‘produit biosourcé’ (belangrijk o.a. in de bouw, automobiel-/vliegtuigbouw); verwaarden van producten uit hout (xylochimie), uit zee en zoetwater (zeewier, mariene en zoetwater micro-algen, reststoffen uit aquacultuur); biogasproductie (waarvoor €100 miljoen ter beschikking via een investeringsfonds voor garantieloze leningen); faciliteren van financiering van biobased projecten; het wegnemen van remmende factoren (incl. wetgeving). Het actieplan bevat verder een zeer gedetailleerde actiepuntenlijst met omschrijving, projectleider(s), verwacht resultaat en looppad.

Interessante reeds lopende programma ’s zijn ook – en waarin Frankrijk actief is: biomethaan/biogas (France Biométhane), SmartBioControl (alternatieven voor chemische bestrijdingsmiddelen), ALPO (microalgen), GENIALG (macroalgen), Food Heroes (antiverspilling, valorisatie reststoffen), EU-STAR Colibri (biorefinery), Protéines France (plantaardige eiwitten), SSUCHY (composietmaterialen) en nog vele andere!

MKB: hoe vind je Franse partners of kun je deelnemen aan Franse initiatieven?

Voor Nederlandse bedrijven, op zoek naar Franse partners (MKB of onderzoeksinstituten) of naar introductie op de Franse markt, is het advies zich aan te sluiten bij een innovatiecluster (immers een breed palet van MKB-leden) of contact te zoeken met het Instituut 3BCAR (voor kennisoverdracht/onderzoek).

Ook kan een buitenlands bedrijf zich registreren via de AGROBIOBASE van de Pôle IAR (zie overzicht van websites). Niet alleen de Pôle IAR houdt zich met bio-economie (in dit geval agrogrondstoffen) bezig, ook andere Pôles (met accent op bv. materialen, verpakkingen of cosmetica) hebben aandacht voor ‘biobased’ ontwikkelingen. De Pôles organiseren tal van activiteiten, soms ook b2b, die ook voor Nederlandse bedrijven interessant kunnen zijn. De Pôles publiceren Engelstalige nieuwsbrieven waarmee men geïnformeerd blijft. Ook is er nauwe samenwerking tussen de onderzoeksinstituten tussen INRA, CIRAD en WUR.

Verder zijn er diverse vakbeurzen met de nodige aandacht voor bio-economie, afhankelijk van het domein. Enkele voorbeelden: SPACE (veehouderij/biogas; Rennes) en Biogaz-Expo/Biogaz-Europe (biogas/energie; locatie wisselend), Siñal (biobased materialen/chemie; Chãlons en Champagne), CFIA (technologie voor foodindustrie; Rennes), Pollutec (milieutechnologie; locatie wisselend) en JEC (composietenbeurs; locatie Parijs), All4Pack (verpakkingen, Parijs), EuroCoat (coatings, Parijs).

Zie verder het overzicht van websites van o.a. innovatieclusters en onderzoeksprogramma’s (Informatieve websites:bijlage).

Vragen? Meer informatie? Neem contact op met het Landbouwteam Parijs.

Landbouwteam Parijs
Juni 2018