In juli besloot het Franse parlement om een eerder verboden gewasbeschermingsmiddel, acetamipride, weer toe te laten voor gebruik in de landbouw. Dat leidde tot veel opschudding en een breed gedragen petitie tegen deze maatregel. Nu heeft het Franse Constitutionele Hof bepaald dat dit middel alsnog verboden moet blijven. Het laatste woord is hier nog niet over gezegd. De discussie staat symbool voor de richtingenstrijd in de Franse landbouw.
Beeld: © Conseil constitutionnel
De wet Duplomb
In juli werd de wet ‘Duplomb’, naar de gelijknamige senator, definitief door het parlement aangenomen. De wet haalt zogenaamd ‘belemmeringen weg voor het uitoefenen van de landbouw’. In de praktijk gaat het o.a. om gelijkschakeling met een aantal EU-normen, en daarmee bijvoorbeeld de herintroductie van een eerder verboden gewasbeschermingsmiddel, acetamipride, een neonicotinoïde (en twee andere minder relevante gewasbeschermingsmiddelen). Zie een eerder bericht op Agroberichtenbuitenland: Frankrijk: stapje terug in bescherming van het milieu?
Breed verzet in de maatschappij
Veel Fransen buiten de landbouw ervaren deze wet als een stap terug in de bescherming van het milieu. Bovendien hechten Fransen traditioneel erg aan gezonde en natuurlijke levensmiddelen, en het gebruik van (vermeend gevaarlijke) gewasbeschermingsmiddelen past daar niet bij.
Wat extra steekt in dit geval, is dat er geen echt debat in de Assemblée Nationale (het lager huis van het Franse Parlement) had plaats gevonden. Met een kunstgreep werd dit debat vermeden, om te voorkomen dat de behandeling zou verzanden door de vele amendementen die waren ingediend door politieke partijen aan de linkerzijde van het politieke spectrum.
Een gevoelig punt daarbij was dat de politieke partij van president Macron intern verdeeld was hierover. Minister van Milieu Agnes Pannier-Runacher was bijvoorbeeld geen voorstander van de herintroductie van Acetamipride. Zij hecht aan de strikte toepassing van het voorzorgsprincipe bij de toelating van gewasbeschermingsmiddelen.
Op burgerinitiatief werd er daarom een officiële parlementaire petitie gestart, die binnen korte tijd 2,1 miljoen handtekeningen vergaarde, een absoluut uitzonderlijke score. Deze petitie dwingt de Assemblée in principe alsnog een debat te voeren over de wet Duplomb.
Constitutionele Hof verbiedt herintroductie acetamipride
Een aantal politieke partijen, vooral ter linkerzijde, had intussen het Constitutionele Hof gevraagd zich uit te spreken over de Wet Duplomb. Op 7 augustus kwam het Hof met zijn uitspraak. Het Hof oordeelde dat de Wet in principe grondwettelijk was, behalve de herintroductie van acetamipride (en enkele kleine details uit de wet). Herintroductie van acetamipride zou niet in lijn zijn met de ‘Charte de l’Environnement’, een Franse wetstekst (handvest) die het milieu moet beschermen.
Dit milieuhandvest, een initiatief van voormalig president Jacques Chirac, werd in 2005 opgenomen in de Franse grondwet, waarmee het in Frankrijk dezelfde status kreeg als bijvoorbeeld de Verklaring van de Rechten van de Mens.
Artikel 1 ervan – “Iedereen heeft het recht om in een evenwichtige en gezonde omgeving te leven” – werd donderdag door de Constitutionele Raad aangevoerd om acetamipride alsnog te verbieden. Ook Artikel 2 van het Handvest, dat zegt dat ‘iedereen’, en dus in het bijzonder de wetgever, ‘de plicht heeft om deel te nemen aan het behoud en de verbetering van het milieu’, werd in dit verband relevant geacht.
Minister van Landbouw Genevard wil harmonisatie van regels op EU-niveau
Minister van Landbouw Annie Genevard gaf in reactie op de uitspraak van het Constitutionele Hof aan dat zij een puur nationaal verbod van acetamipride in principe betreurt, aangezien dit insecticide in andere lidstaten tot 2033 wel is toegestaan. De minister voegt eraan toe dat zij “het werk met de Europese Commissie wil voortzetten om te komen tot een harmonisatie van de regels rond gewasbeschermingsmiddelen in Europa”.
Haar doel? “Dat beslissingen op Europees niveau worden genomen en niet langer op nationaal niveau.” Zij geeft aan dat zij van plan is dit onderwerp “op de agenda van de komende Europese Raden” te zetten. Op Frans niveau wil de minister “de overgang naar alternatieven” voor neonicotinoïden versnellen. “Bepaalde sectoren, zoals de hazelnootteelt, worden bedreigd”, benadrukt Annie Genevard. “Ik heb het (onderzoeksinstituut) INRAE gevraagd om de bedreigde producties in kaart te brengen. De resultaten zullen na de zomer bekend worden gemaakt”, voorspelt ze.
Gezondheidsaspecten
Na de uitspraak van het Constitutionele Hof riep minister van Volksgezondheid Yannick Neuder op tot “een onmiddellijke herbeoordeling van de effecten op de volksgezondheid van dit middel door de Europese gezondheidsautoriteiten”. “Het gaat erom Frankrijk op hetzelfde niveau van voorzorgsbeginsel te brengen als de andere Europese landen” (die deze molecule allemaal toestaan), betoogde hij. De minister voegde eraan toe dat “als er een impact is op de menselijke gezondheid, dit product natuurlijk in de hele EU verboden moet worden”. “Er lopen momenteel studies naar met name de mogelijke hormoonontregelende of neurotoxische werking” van dit neonicotinoïde insecticide, stelde minister Neuder.
Senator Duplomb ziet kansen
Senator Duplomb denkt intussen mogelijk met een aanvullende wetstekst acetamipride alsnog toeglaten te krijgen. In zijn beslissing motiveert het Constitutionele Hof dat de afwijking van het verbod op pesticiden van de neonicotinoïdenfamilie “onvoldoende was ingekaderd”, en noemt daarbij drie redenen. Ten eerste werd de toelating "doorgevoerd voor alle landbouwsectoren, zonder beperking tot die sectoren waarvoor de wetgever een bijzonder gevaar had vastgesteld waarvan de ernst de productie in gevaar zou brengen “. Bovendien werd deze ”niet tijdelijk voor een bepaalde periode toegekend“. Ten slotte kon de afwijking ”worden toegestaan voor alle soorten gebruik en behandelingen, met inbegrip van die waarbij door middel van sproeien een groot risico op verspreiding van de stoffen bestaat". “Gewasbeschermingsmiddelen die neonicotinoïden bevatten, hebben gevolgen voor de biodiversiteit, [...] evenals voor de kwaliteit van het water en de bodem, en brengen risico's voor de menselijke gezondheid met zich mee”, herinnert de Constitutionele Raad, die zich dus baseert op het Milieuhandvest.
Senator Duplomb hoopt met een duidelijkere inkadering de toelating van acetamipride alsnog te realiseren, maar dan dus met allerlei specifieke bepalingen.
President Macron heeft de wet ondertekend
Intussen heeft president Macron de Wet Duplomb (zonder de bepaling over de toelating van acetamipride) ondertekend, en is de Wet daarmee van kracht geworden. De toekomst zal leren of het hierbij blijft.