Nederlands bedrijfsleven wil steeds vaker duurzaam ondernemen in Italië
Italië en Nederland kunnen goed samenwerken op het gebied van hergebruik en verwaarding van reststromen uit bijvoorbeeld de verwerkende voedingsindustrie. Ook zou er meer kennis kunnen worden uitgewisseld als het gaat om schade door extreme weersomstandigheden en waterschaarste. Verder liggen er kansen betreffende agrotechnologie en beschermde teelt, zegt landbouwadviseur Marguerite Sipman vanuit de Nederlandse ambassade in Rome. Dit artikel maakt deel uit van een serie interviews met de landbouwadviseurs die een belangrijke rol spelen in het werk van het wereldwijde landbouwattachénetwerk.
Marguerite Sipman woont al jaren in Italië. Ze vertelt: ‘Ik ben getrouwd met een Italiaan, Antonio, en heb twee kinderen: Luna van 15 en Tommaso van 13. Samen wonen we net binnen de ringweg die rond Rome loopt. Ons huis ligt dus niet in het prachtige maar vooral ook heel drukke centrum, maar we hebben wel alle gemakken en diensten bij de hand. Ook wonen we vlak tegen een natuurpark aan.’
De rust van de natuur, het groen om haar heen en de fluitende vogeltjes, daar wordt ze blij van. Sipman vertelt: ‘Regelmatig spotten we bijzondere of beschermde dieren in onze woonomgeving, zoals vossen, dassen, stekelvarkens, de hop (een zangvogel, mijn favoriet!) of de koereiger. Ook zien we regelmatig wilde zwijnen, die een groot probleem vormen in Italië. Niet alleen vanwege het risico op verspreiding van de Afrikaanse varkenspest (dit meer in relatie tot gebieden met varkenshouderijen), maar ook vanwege de veiligheid in de stad.’
Het LAN-team in Rome heeft geen landbouwraad. Hoe is dat ontstaan en wat kun je ons verder over je werk vertellen?
‘Ik ben in 1999 op de Nederlandse ambassade begonnen bij wat toen nog het Landbouwbureau Rome heette. In die tijd bestond het bureau uit drie personen, inclusief landbouwraad. In 2006 werd de bezetting teruggebracht naar twee en vanaf 2010 heb ik bijna 10 jaar lang alleen gewerkt. Sinds 3 jaar werk ik samen met beleidsondersteuner Antonella Candido. Er is inderdaad geen uitgezonden landbouwraad voor Italië. Dat betekent in de praktijk dat ik die pet ook op heb.’
‘Zo’n 24 jaar werkzaam bij LAN-Rome lijkt voor buitenstaanders misschien een lange periode. Dat is het aan de ene kant ook wel, maar aan de andere kant: het werk is heel dynamisch en verandert steeds, net als de wereld, het beleid, de focus op de handelsinzet en de onderwerpen op de EU-agenda. De afgelopen jaren zijn de beleidsontwikkelingen in Italië bovendien steeds belangrijker geworden voor het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV). Bijvoorbeeld als het gaat om eiwittransitie, New Genomic Techniques, de Natuurherstelverordening of duurzame gewasbeschermingsmiddelen. Ik rapporteer de standpunten van de Italiaanse overheid daarover aan het ministerie van LNV, die dat bijvoorbeeld weer gebruikt voor de maandelijkse Landbouw- en Visserijraad in Brussel.’
‘Verder krijgen we als LAN-team steeds vaker complexe handelsvragen van het Nederlandse bedrijfsleven over Italiaanse wetgeving of over het opzetten van een vestiging in Italië. Het gaat bijna altijd om aspecten van duurzaam ondernemen, zoals de verwaarding van reststromen uit de agrosector, duurzame oplossingen voor de visserij of bijvoorbeeld de algenkweek.’
Welke rol spelen klimaatverandering en duurzaamheid in Italië?
‘De landbouwsector lijdt steeds vaker schade door extreme weersomstandigheden. Steeds eerder in het jaar heeft het land te kampen met extreme warmte en droogte, met gevolgen voor de beschikbaarheid van water voor de landbouw, bijvoorbeeld de rijstteelt in de noordelijke regio’s, maar ook voor de aquacultuur in de delta van de Po (waterniveau, zout/zoet water). Ook de groenten- en fruitsector heeft te lijden onder vroege warme periodes waarin de gewassen in bloei komen, waarna er vervolgens periodes van vorst of hagel overheen komen.’
‘Om deze redenen is er toenemende aandacht voor (het ondersteunen van) innovatie, precisielandbouw, beschermde teelt en biologische gewasbescherming en staan overheid, landbouworganisaties en andere stakeholders steeds meer open voor nieuwe teelttechnieken voor de ontwikkeling van bijvoorbeeld klimaatbestendige rassen. Verder groeit de productie van agro-energie op landbouwbedrijven, veehouderijen, in de bosbouw en verwerkende agro-industrie. Energie uit hernieuwbare bronnen is in Italië – naast agrarische activiteiten – de belangrijkste activiteit van landbouwbedrijven. Het gaat om zo’n 50 procent van het totaal aan nevenactiviteiten.’
‘In Italië liggen kansen voor Nederland op het gebied van verwaarding en hergebruik van reststromen en hoe met waterschaarste om te gaan’
En biodiversiteit?
‘Biodiversiteit speelt een heel belangrijke rol in Italië. Maar liefst 50 procent van alle plantsoorten (5.600 in aantal) en 30 procent van alle diersoorten (57.000 in aantal) in Europa zijn hier te vinden. De Italiaanse overheid ondersteunt initiatieven van ondernemers die bijdragen aan de ontwikkeling van best practices ter bescherming van die biodiversiteit en heeft een sterk beleid gericht op bossen en meer in het algemeen op behoud van de habitat van de soorten.’
Hoe komen deze onderwerpen terug in het dagelijks werk van jullie team?
‘In samenwerking met het Italiaanse ministerie van Landbouw en de landbouworganisatie Confagricoltura worden er regelmatig themabijeenkomsten georganiseerd door de internationale groep van landbouwraden waarvan we deel uitmaken. Deze bijeenkomsten gaan over actuele thema’s, zoals voedselverspilling en -verlies, carbon farming en hoe we crises het hoofd kunnen bieden door naar duurzaamheid en weerbaarheid van landbouw- en voedselsystemen te streven. Bij die bijeenkomsten draait het om uitwisseling van beleid, inzichten en best practices.’
‘Verder houden we ons bezig met het belang van groene steden voor een duurzame toekomst. Vorig jaar hebben we samen met landschapsarchitectenbureau Niek Roozen Landscape en een aantal Nederlandse sierteeltbedrijven een thematische tuin aangelegd op de internationale sierteeltexpositie Euroflora in Genua. Diverse Italiaanse media (vakbladen en een nationaal tv-kanaal) gaven aandacht aan de tuin en de link met de Floriade EXPO. Het ontwerp en thema hebben een aantal eervolle vermeldingen en eerste en tweede prijzen opgeleverd. Deze zijn vervolgens door de LAN-Rome/Ambassade gedoneerd aan het instituut voor groen onderwijs dat bij de aanleg en het onderhoud van de Euroflora betrokken was. Het door ons ontwikkelde (pers)materiaal is naderhand gebruikt als best practice voor Green Minds Think Alike, een awareness campaign van RVO.’
‘Ook werken we op deze onderwerpen steeds meer samen met de landbouwteams van andere Nederlandse ambassades in Europa. Zo hebben we recent in opdracht van LNV en onder gezamenlijke coördinatie van LAN-Parijs en LAN-PV-OESO een aantal best practices in kaart gebracht op het gebied van klimaatadaptatie en -mitigatie in de landbouwsectoren in een aantal van de EU-Lidstaten, waaronder Italië. Het was heel waardevol om deze inzichten te delen en op homogene wijze aan te kunnen bieden aan ons ministerie.’
Welke beurzen of events zijn er om naar uit te kijken of op terug te blikken?
‘Van 7 tot en met 10 november 2023 vindt in Rimini de Ecomondo plaats, de grootste Zuid-Europese beurs op het gebied van circulaire economie. Deze beurs wordt steeds belangrijker in Italië en ontvangt inmiddels ongeveer 120.000 bezoekers per editie met circa 1.500 exposanten. Naast het beursgedeelte worden er thematische conferenties en workshops georganiseerd. Mogelijk zal er ook dit jaar weer een cluster van Nederlandse bedrijven deelnemen. Deze beurs is zeker ook interessant voor bedrijven in de agrosector die actief zijn op het gebied van hergebruik van reststromen of biogasproductie.’
‘We kunnen terugblikken op een succesvolle collectieve deelname van sierteeltbedrijven (telers, veredelaars) aan de vakbeurs Myplant&Garden in Milaan afgelopen februari. De laatste jaren hebben we meer focus gelegd op de sierteeltsector. Deze sector heeft erg geleden onder corona maar Italië is een belangrijke afzetmarkt voor hoogwaardige kwaliteitsproducten uit Nederland. Dit jaar ging de werving niet zo gemakkelijk vanwege de problemen in de tuinbouwsector door de hoge inputkosten en energieprijzen, maar toch hebben we een mooie deelname kunnen neerzetten met tevreden bedrijven en nieuwe contacten.’
Sinds september 2022 heeft Italië een nieuwe regering. Wat merken jullie daarvan?
‘Het ministerie van Landbouw kreeg de toevoeging Voedselsoevereiniteit in zijn naam. Wat daarmee wordt bedoeld? Enerzijds de strategische autonomie van Italië en Europa op het gebied van voedselvoorziening en anderzijds de centrale rol van de boer en de consument in de keten.’
‘Verder is er nog meer nadruk te liggen op de bescherming van Made in Italy en op typische producten met een officiële beschermde oorsprongsbenaming. In totaal gaat het om 847 producten. Recent nieuws is dat de huidige regering de Italiaanse keuken heeft voorgedragen voor opname op de lijst van immaterieel erfgoed van UNESCO. Dat is haar eerder al gelukt met het mediterrane dieet, dat sterk is geworteld in Italië en al sinds 2010 op die UNESCO-lijst staat. Dat zegt wat over de trots van Italië op de eigen landbouw- en agrofoodsector, die nauw is verweven met cultuur, tradities, seizoens- en grondgebondenheid.’
Hoe kunnen Italië en Nederland samenwerken?
‘De kansen voor samenwerking liggen naar mijn idee minder op het gebied van export van foodproducten, hoewel er natuurlijk wel niches zijn. Sowieso merken we dat bedrijven hierin zelf hun weg wel vinden. Ik zie meer perspectief op het gebied van hergebruik en verwaarding van reststromen uit bijvoorbeeld de verwerkende voedingsindustrie, die hier heel groot is. En als het gaat om agrotechnologie en beschermde teelt. Verder is meer kennisuitwisseling nodig rond klimaatverandering en landbouw, waterschaarste, schade door extreme weersomstandigheden en verzilting. Italië heeft op deze terreinen zelf ook de nodige kennis en innovatie in huis. Daarnaast zijn voor Nederland interessant: de duurzame en natuurinclusieve landbouw, korte ketens, biologische landbouw (17,5 procent ten opzichte van het EU-gemiddelde van 9 procent) en biogasproductie.’
Contactgegevens landbouwteam Rome
Email: rom-lnv@minbuza.nl, telefoon: (+39) 063 228 6224, Twitter: @Agri_Italie