Servië: precisie-irrigatie en biogas bieden perspectief

De Servische landbouwsector heeft sterk te lijden onder klimaatverandering. Het biedt voor Nederland kansen om Servische boeren te helpen hun bedrijfsvoering aan te passen. Dat kan bijvoorbeeld door de boeren te ondersteunen op het gebied van precisie-irrigatie en biogaswinning.

Hoewel het aandeel van de landbouw in de totale uitstoot van broeikasgassen in Servië slechts 7,3% bedraagt, vormt klimaatverandering een enorme kostenpost voor de Servische landbouwsector. Wat doet het land om de uitstoot te verminderen en boeren te helpen zich voor te bereiden op veranderende klimaatomstandigheden?

De weersomstandigheden in de westelijke Balkan worden steeds grilliger. Terwijl in 2020 de Servische producenten van groenten en fruit, aardappelen en tarwe aanzienlijke schade leden door overstromingen van de Moravica-rivier, zag Servië dit jaar de tarweopbrengst met 30% dalen door een gebrek aan neerslag. Deze wisselvallige weersomstandigheden leiden tot schommelende voedselprijzen en mogelijk zelfs tot tekorten. Voor boeren vertaalt dit zich in extreme fluctuaties in het jaarinkomen.

Servië telt rond de 50.000 hectare geïrrigeerde landbouwgrond, een areaal dat de regering probeert te vergroten.
Servië telt rond de 50.000 hectare geïrrigeerde landbouwgrond, een areaal dat de regering probeert te vergroten.

Steun voor aanpassing aan klimaat

De Servische regering ondersteunt boeren bij de aanpassing aan klimaatverandering. Dit gebeurt door het gebruik van precisielandbouwtechnieken en digitalisering te stimuleren. Deze bieden tal van voordelen: ze leveren waardevolle informatie over gewassen, waardoor de boer optimale groeiomstandigheden kan creëren met zo min mogelijk inputs (water, gewasbeschermingsmiddelen etc.). Dat is goed voor het klimaat en het milieu, maar helpt boeren ook hun kosten te verlagen en hun marges te vergroten.

Koploper

Servië is koploper in de Westelijke Balkan als het gaat om het toepassen van precisielandbouw en digitalisering in de agrifoodsector. Het land werkt nauw samen met zowel Nederlandse onderzoekers als de particuliere sector om de mogelijkheden van digitalisering op het gebied van klimaatadaptatie optimaal te ontsluiten. Een van de voornaamste voorbeelden van deze samenwerking is het Horizon 2020 ANTARES project (2017-2024), waarin de WUR, het BioSense Institute in Novi Sad (het enige Centre of Excellence in Europa buiten de EU) en het Servische ministerie van Onderwijs, Wetenschap en Technologische Ontwikkeling hard werken aan de ontwikkeling van ICT-oplossingen die de landbouwsector helpen zijn milieu- en CO2-voetafdruk te verkleinen.

'Het Servische ministerie van Landbouw beschouwt de verbetering van irrigatiesystemen in het land als topprioriteit. Samen met de EBRD en de FAO stelt het ministerie een nationale irrigatiestrategie en een vijfjarig uitvoeringsplan op'

Nederlands bedrijfsleven

Ook de Nederlandse particuliere sector is actief betrokken bij de Servische inspanningen om de landbouw via slimme landbouwtechnologie meer duurzaam te maken. Dacom Farm Intelligence, een bedrijf dat boeren geïntegreerde, real-time gegevens en beheersfuncties biedt via zijn Enterprise Resource Management-systeem (ERP), heeft in Zuid-Servië verschillende demonstratieboerderijen opgezet. Hier kunnen boeren de staat van hun gewassen op elk moment van de dag van overal ter wereld bekijken. Door real-time informatie te verstrekken over de omvang van de gewassen, de hoeveelheid water en voeding die ze krijgen, weersvoorspellingen en mogelijke plantenziekten die op het veld aanwezig zijn, stelt het systeem de boeren in staat overmatig gebruik van middelen zoals gewasbeschermingsmiddelen, water en meststoffen te voorkomen.  

Precisie-irrigatie

Veelbelovend in de Servische context van droogte is precisie-irrigatie, een techniek die optimaal gebruik van water mogelijk maakt in tijden van door klimaatverandering veroorzaakte schaarste. In een land met slechts 50.000 hectare geïrrigeerd land zijn onregelmatige regenval en lange perioden van droogte snel rampzalig.

Het Servische ministerie van Landbouw beschouwt de verbetering van irrigatiesystemen in het land als topprioriteit. Samen met de EBRD en de FAO stelt het ministerie een nationale irrigatiestrategie en een vijfjarig uitvoeringsplan op. Het project is erop gericht de landbouwproductiviteit en de klimaatbestendigheid te verhogen via verbeterde en nieuw ontwikkelde irrigatienetwerken. Daarnaast wordt er een investeringsatlas opgesteld, waarin de prioritaire irrigatie-investeringen worden vastgelegd. 

Nederland als partner bij waterbeheer

De inspanningen voor aanpassing aan klimaatverandering beperken zich niet tot vermindering van het waterverbruik en aanpassing aan droogte. In Servië regent het vaak hevig, waardoor velden onder water komen te staan en diverse plantenziekten gedijen. Om deze problemen het hoofd te bieden, is een integrale aanpak nodig die verder reikt dan alleen de landbouwsector.  

Nederland, met zijn expertise op het gebied van watermanagement, is ook op dit vlak een belangrijke partner voor Servië. In Servië worden momenteel verschillende gezamenlijke projecten uitgevoerd om het waterbeheer en de riolering te verbeteren en daarmee overstromingen te voorkomen. Via een ORIO-programma heeft Nederland € 7,6 miljoen toegekend voor de aanleg van een 78 kilometer lang rioolnetwerk in Zuid-Servië. De aanleg begint naar verwachting volgend jaar en komt ten goede aan ongeveer 20.000 inwoners. Verder helpt het Netherlands Water Partnership landen op de westelijke Balkan, waaronder Servië, bij de aanpak van overstromingsrisico's via de Blue-Green-City-Dialogue.

In 2020 overstroomden in Servië moestuinen, weiden en frambozenboomgaarden door de aanhoudende regen.
In 2020 overstroomden In Servië moestuinen, weiden en frambozenboomgaarden door de aanhoudende regen.

Groene Agenda

De ambities van Servië op het gebied van klimaatverandering worden onderstreept door de ondertekening van de Groene Agenda voor de Westelijke Balkan. Het doel van de Groene Agenda is de klimaatdoelstellingen van de westelijke Balkanlanden in overeenstemming te brengen met de Green Deal van de EU.

Om deze ambities te realiseren, heeft de Servische regering ook haar energiebeleid tegen het licht gehouden. Servië wil de koolstofuitstoot tegen 2030 met minstens 34% verminderen. Het heeft ook de ambitieuze doelstelling om tegen 2040 40% van zijn energiemix uit hernieuwbare energiebronnen te halen; in 2019 was dat 21,4%.

Belangstelling voor biogas

Om deze concrete doelstellingen te halen, richt de regering zich op het verduurzamen van de landbouwproductie. Maar zij ziet de landbouw ook als onderdeel van de oplossing. Energieopwekking door middel van het omzetten van zij- en reststromen uit de landbouwsector in biogas wordt gezien als een grotendeels onbenut potentieel. De stijgende energieprijzen als gevolg van de oorlog in Oekraïne leiden tot een hernieuwde belangstelling voor de opwekking van biogas in de regio. Dit biedt boeren een kans om hun inkomstenbronnen te diversifiëren en hun eigen energierekening te verlagen.

Contact

Landbouwteam Servië
Email: bel-lnv@minbuza.nl
Twitter: @NLagro_Budapest

November 2022

Deze bijdrage maakt deel uit van de Agrospecial Klimaattop COP27. Via onderstaande link kunt u alle overige bijdragen lezen over dit thema.