Meer bodemonderzoek nodig in West-Afrika
Bodem is een onmisbaar onderdeel van voedselsystemen over de hele wereld. Hetzelfde geldt voor Ghana en de rest van West-Afrika. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, zijn de bodems van West-Afrika niet zo vruchtbaar. Ze bevatten onvoldoende voedingsstoffen om planten gezond en goed te laten groeien. De kwaliteit van de bodem is bovendien niet goed in kaart gebracht.
Om meer te weten te komen over dit belangrijke onderwerp, bezocht het landbouwteam van West-Afrika Dr. Prem Bindraban van het International Fertilizer Development Center (IFDC) in Accra, de hoofdstad van Ghana. We spraken met hem over enkele mythen en misvattingen over de bodem. En over het onlangs gestarte programma Fertilizer Research and Responsible Implementation, FERARI, waar hij leiding aan geeft (zie kader).
Voordat Prem Bindraban bij het IFDC kwam, werkte hij meer dan twee decennia bij Wageningen U&R, in zijn laatste functie als directeur van ISRIC World Soil Information. Je ziet direct hoe gepassioneerd hij is over dit onderwerp zodra hij begint te praten.
Lees verder onder foto
Het klopt volgens Bindraban dat planten en bomen extreem snel groeien in de West-Afrikaanse tropische laaglanden. De warmte en vochtigheid spelen een belangrijke rol. Vaak wordt gedacht dat deze snelle groei het bewijs is dat de bodems van West-Afrika zeer vruchtbaar zijn. Maar in tegenstelling tot dit beeld zijn ze juist relatief arm aan voedingsstoffen. Volgens Bindraban zijn daar meerdere redenen voor: de geografische geschiedenis van het continent, het beheer van de bodem en het klimaat.
Geen vulkanische verjonging
Afrikaanse bodems zijn van nature arm aan vruchtbare stoffen omdat ze zeer oud zijn en vanwege het feit dat er geen vulkanische verjonging heeft plaats gevonden. Andere continenten hebben in vergelijking met Afrika jongere alluviale bodems die voortkomen uit erosie vanuit bergachtige gebieden, zoals West-Europa vanuit de Alpen en de Indo-Gangetische vlakten vanuit de Himalaya.
Net als elders in warme streken gaat het natuurlijke composteringsproces zo snel dat voedingsstoffen zich nauwelijks aan de grond te hechten, waardoor een zeer ondiepe laag vruchtbaar land ontstaat. Organisch materiaal en andere voedingsstoffen breken door de hoge temperaturen snel af en verdwijnen uit de grond. Voeg daar slecht bodembeheer en gebrek aan input aan toe en je hebt een verklaring voor de afname van de productiviteit, verzilting en verlies van vegetatie. Kortom: deze bodems verliezen bij de teelt snel voedingsstoffen en in een hoger tempo dan dat er nutriënten worden toegevoegd.
'In Ghana is de afnemende bodemvruchtbaarheid de grootste belemmering voor de landbouwproductie'
Afnemende bodemvruchtbaarheid
Volgens Dr. Bindraban zijn externe inputs nodig in West-Afrika: "Een systeem kan zichzelf nu eenmaal niet verbeteren". Goede grond kan volgens hem het beste worden omschreven als een bodem die voldoende micronutrients kan leveren die nodig zijn voor een gezonde plantengroei. “Helaas past deze definitie niet bij de huidige staat van de Ghanese bodem.”
In Ghana is de afnemende bodemvruchtbaarheid de grootste belemmering voor de landbouwproductie. Slechte opbrengsten worden vaak toegeschreven aan het gebrek aan water, maar dit is niet de enige reden. De slechte opbrengsten zijn volgens Bindraban te wijten aan de van nature slechte voedingsstoffen in de bodem. De bodems in Ghana en andere delen van West-Afrika zijn minder vruchtbaar en hebben slechtere mineralogische kenmerken in vergelijking met andere delen van de wereld.
Betere meststoffen nodig
Hoewel organisch materiaal nodig is voor het behoud van de bodemstructuur moet dit worden aangevuld met de juiste (chemische) meststoffen. Om echter geschikte en betere meststoffen te kunnen leveren, moeten we meer weten over de bodems van West-Afrika. De specifieke mix van voedingsstoffen die nodig is, kan enorm verschillen van plaats tot plaats. De huidige praktijk van het toepassen van standaard mestgiften is niet gezond voor de bodem. Bodemonderzoek is dus essentieel. Evenals een scherp oog voor de mogelijke afhankelijkheid van kleine boeren van externe inputs.
Maar volgens Dr. Bindraban moeten we nog een stap verder gaan: “Meststoffen moeten een grotere rol spelen bij de productie van voedzaam voedsel. Door naast de klassieke stikstof, fosfaat en kalium (NPK) de juiste ingrediënten op te nemen, zou een nieuwe generatie meststoffen niet alleen bijdragen aan gezondere bodems, maar ook aan gezondere landbouwgewassen, met een hoger gehalte aan zink, ijzer en eiwit om zo verborgen honger te kunnen bestrijden.”
FERARI-project: op zoek naar efficiënte bemesting
Het FERARI-project waar Prem Bindraban leiding aan geeft, streeft naar de opbouw van een waardeketen voor meststoffen in Ghana. De toegankelijkheid van de juiste meststoffen voor boeren staat voorop.
Het programma wil verder gaan dan alleen Ghana; het stemt zijn activiteiten af op andere programma’s in West-Afrika (zoals EnGRAIS van IFDC dat ook doet ) die tot doel hebben het beleid binnen de hele regio te harmoniseren om zo een efficiënte gemeenschappelijke markt van meststoffen op te bouwen.
De regering van Ghana had plannen om een Ghana Fertilizer Platform op te zetten. Hoewel dit idee nog moet worden uitgevoerd, probeert het FERARI-programma het proces te versnellen en te verbreden. Momenteel wordt in kaart gebracht welke spelers op dit platform aangesloten moeten zijn, wat de doelen van het platform zijn en welke beperkingen er zijn in de sector. Op basis hiervan krijgt de regering van Ghana, die een leidende rol gaat spelen, aanbevelingen over hoe verder te gaan.
Een ander programma waar de regering van Ghana mee bezig is, is het subsidieprogramma voor meststoffen om zo de voedselproductie te verhogen. Het gebruik van standaardmeststoffen die niet voldoen aan de specifieke behoeften van de bodem resulteren in lage tot matige productiviteitsstijgingen. Gebruik van onjuiste meststoffen kan de grond verder aantasten. Het FERARI-project zoekt naar de juiste samenstelling van meststoffen, afgestemd op specifieke grondsoorten en gewassen. Daarbij wordt samengewerkt met de overheid om de onderzoeksresultaten op te nemen in de bemestingsadviezen aan boeren.
Het FERARI-project wordt mede begeleid door medewerkers van University Mohamed VI Polytechnique, Wageningen UR, Kwame Nkrumah University of Science and Technology, University of Development Studies, University of Ghana en IFDC.
Landbouwteam West-Afrika
ACC-LNV@minbuza.nl
Twitter: @Agri_WestAfrica
Mei 2020