Frankrijk zet in op een gezonde en weerbare bodem
Het areaal landbouwgrond in Frankrijk neemt sterk af. Bovendien gaat de kwaliteit van landbouwgronden achteruit. De voorraad organische stof in de bodem daalt, vooral in regio's met intensieve landbouw. Het land neemt tal van initiatieven om de bodem te verbeteren. Het Europese landbouwbeleid kan daar ook een rol in spelen.
De verstedelijking rukt op in Frankrijk. Sinds 1961 heeft Frankrijk 17% landbouwoppervlakte verloren, oftewel 600.000 ha. Dit betekent dat per jaar 0,2% landbouwgrond verloren gaat aan uitbreiding van steden en aanleg van wegen. Daarnaast is 48.000 ha bestemd voor beschermd natuurgebied, waarmee de grond niet meer gebruikt kan worden voor landbouw. Frankrijk is daarmee binnen Europa het land met de sterkste toename van het beslag dat wordt gelegd op landbouwgrond.
De staat van de Franse bodems
Die verstedelijking heeft aanzienlijke invloed op klimaatverandering, biodiversiteit en de kwaliteit van de landbouw. Daarnaast heeft Frankrijk te maken met verarming van de landbouwgronden. De voorraad organische stof in de bodem daalt al enkele decennia, vooral in regio’s met intensieve landbouw. Het gevolg hiervan is de verhoging van fosfaat- en stikstofwaarden. Frankrijk heeft daarom de afgelopen jaren verschillende initiatieven genomen voor bodemverbetering.
Franse strategie kringlooplandbouw en bodem
Net als Nederland heeft ook Frankrijk een strategie voor kringlooplandbouw. Deze in februari 2019 gepubliceerde strategie is onderdeel van de nationale strategie voor circulaire economie. De Franse strategie voor kringlooplandbouw steunt op drie pijlers, namelijk bodem, mest en afval. Deze drie pijlers staan niet op zichzelf, maar hangen onderling met elkaar samen.
Naar meer organische stoffen
Organische meststoffen spelen een belangrijke rol voor een gezonde en weerbare bodem. Frankrijk wil daarom kunstmest zo veel mogelijk vervangen door organische mest, met andere woorden dierlijke mest en plantaardige mest zoals groente-, fruit- en tuinafval (gft). Het Franse ministerie van Landbouw en Voedsel laat daarom onderzoek uitvoeren naar de (positieve) effecten van organische meststoffen op de kwaliteit van de bodem. De uitkomst van dit onderzoek zou niet alleen meer inzicht in de effecten moeten geven, maar ook een stimulans moeten zijn voor boeren om meer organische mest in plaats van kunstmest te gebruiken. Een gezonde en sterke bodem is immers gunstig voor de kwaliteit van gewassen, leidt tot minder ziekten en plagen en daarmee tot minder gewasbescherming, en gaat bovendien bodemerosie tegen.
Het luistert uiteraard wel nauw wat je aan de bodem toevoegt, omdat het van invloed is op de kwaliteit van de landbouwgrond. De zogeheten Chambres d’Agriculture (netwerk van publieke landbouwadviesorganen) ondersteunen bij de uitvoering van kringlooplandbouw door onder meer het valoriseren van kringloopmateriaal voor landbouwgronden. Om de bodemkwaliteit te waarborgen en te verbeteren, worden richtlijnen en standaarden ontwikkeld voor het toedienen van organische meststoffen aan de bodem.
"Frankrijk denkt aan bijvoorbeeld steun voor de productie van plantaardige eiwitten, zoals peulvruchten"
Europees landbouwbeleid en bodem
Het Franse ministerie van Landbouw en Voedsel wil in het kader van het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) van 2021 tot 2027 boeren stimuleren tot verdergaande duurzame landbouw- en milieupraktijken. Sinds 2015 moeten Europese boeren al aan bepaalde landbouw- en milieueisen voldoen om in aanmerking te komen voor vergroeningsbetalingen. Men vindt het effect van deze vergroeningsbetalingen echter onvoldoende.
Frankrijk denkt aan bijvoorbeeld steun voor de productie van plantaardige eiwitten zoals peulvruchten, wat het gebruik van stikstofhoudende meststoffen vermindert en zo een positief effect heeft op bodem, grondwater en luchtkwaliteit. Daarnaast wil Frankrijk meer steun voor biologische landbouw en instandhouding van de landbouw in probleemgebieden, wat eveneens een positief effect heeft op de bodem. Verder hecht Frankrijk veel belang aan investeringen in onderzoek, innovatie, opleiding en advies ten behoeve van duurzame landbouwpraktijken met een positief effect op de bodem. Ook wil Frankrijk in het toekomstige GLB de steun aan boeren sterker inzetten op de ontwikkeling en bevordering van kwaliteitsbemesting.
Internationale initiatieven
Initiatief 4 per 1000
Dat Frankrijk veel belang hecht aan een gezonde en weerbare bodem blijkt ook uit het initiatief '4 pour 1000' dat het land in december 2015 heeft gelanceerd tijdens de internationale klimaatconferentie COP 21 in Parijs. 4 pour 1000 staat voor de ambitie om de koolstofvoorraad in de bodem jaarlijks met 4 ‰ te laten groeien en zo de CO2-concentratie in de atmosfeer als gevolg van menselijke activiteiten fors te verminderen. Het streven is om deelnemende partijen aan te moedigen tot een transitie naar een productieve en veerkrachtige landbouw, gebaseerd op een goed beheer van land en bodem.
Europees programma EJP SOIL
Een ander initiatief op internationaal niveau waarbij Frankrijk een belangrijke rol speelt, is het European Joint Programme on Agricultural Soil Management`, EJP SOIL. Het Franse agronomische onderzoeksinstituut INRAE heeft samen met Wageningen University & Research de leidende rol bij dit programma, dat op 1 februari 2020 van start ging en dat 80 miljoen euro ter beschikking heeft. Met resultaten van het EJP SOIL programma is een verbetering en verduurzaming van het bodembeheer in de landbouw in heel Europa mogelijk. Hoofddoel van het programma is samenwerking in het Europese bodemonderzoek. Dit is nodig om door middel van duurzaam bodembeheer belangrijke maatschappelijke uitdagingen het hoofd te bieden, zoals voedselzekerheid, duurzame landbouwproductie, klimaatadaptatie en -mitigatie en behoud van biodiversiteit.
Nationale initiatieven
Au cœur des Sols
Au cœur des Sols is een Frans initiatief ter bevordering van de natuurlijke biodiversiteit met behulp van het label met dezelfde naam. Landbouwbedrijven die dit label voeren, volgen de drie principes van Soil Conservation Agriculture, erkend door de FAO, namelijk de beëindiging van mechanische grondbewerking, permanente bodembedekking en diversificatie van gewassen.
Filière CRC
Filière CRC staat voor Culture Raisonnée et Contrôlée en betekent: beredeneerde en gecontroleerde verbouwing van gewassen. Dit initiatief beoogt de biodiversiteit te bevorderen door goede landbouwpraktijken. In totaal zijn 25.000 leden aangesloten, afkomstig uit verschillende delen van de landbouwsector, waaronder boeren maar ook molenaars, verwerkers en bakkers.
Trophées de la bioéconomie 2020
Deze bio-economieprijs is in het leven geroepen door het Franse ministerie van Landbouw en Voedsel en beloont innovatieve projecten die een alternatief bieden voor fossiele producten, die weer een positief effect hebben op een weerbare bodem.
Annelies Dijkema, Adviseur Landbouw
Landbouwteam Frankrijk
par-lnv@minbuza.nl
Twitter: @AgriParijs
Mei 2020