Cuba neemt maatregelen tegen bodemverzilting
Bodemverzilting is een probleem dat in Cuba sinds de jaren vijftig wordt erkend en aangepakt. Ten zuiden van de hoofdstad Havana, een regio met veel landbouwproductie, dringt zout water het land binnen en beschadigt de bodem. Dat beperkt het agrarische productiepotentieel. Ook het drinkwater voor de Cubaanse bevolking bevat hoge zoutwaardes.
Cuba is een langgerekt eiland met een lengte van 1.250 kilometer, breedte van 32 tot 210 kilometer en een kustlijn van ongeveer 5.800 kilometer. Even ten zuiden van de hoofdstad Havana komen 29 zoetwaterbronnen samen. Vanwege de geografische ligging is het eiland zeer vatbaar voor zoutindringing.
Om uitdagingen zoals klimaatverandering het hoofd te bieden, heeft de regering een langetermijnplanning opgesteld onder de naam Tarea Vida (Taak Leven). De aanpak van de bodemverzilting op het eiland is een van de uitdagingen in dit plan.
Lees verder onder foto
Oorzaken van bodemverzilting
Dagoberto Rodriguez, hoofd Afdeling Bodem en Meststoffen van het Cubaanse ministerie van Landbouw, somt de belangrijkste oorzaken van bodemverzilting in Cuba op. Door verhoging van het grondwaterpeil in laaggelegen gebieden komt de zoute grondlaag dichter bij de oppervlakte en dat leidt tot verzilting. Daarnaast zorgt ontbossing voor bodemerosie waardoor sedimentatie in grote hoeveelheden in de monding van de rivieren terechtkomt. Dat verhindert de natuurlijke afvoer van zout water. Het gebruik van zilt water voor irrigatie in combinatie met het binnendringen van zout zeewater leidt tot verzilting van de bodem, benadrukt Rodriguez.
'Het areaal verzilte grond kan oplopen tot 2 miljoen hectare'
Verregaande gevolgen voor Cuba
De Cubaanse bodemexpert Rodriguez geeft aan dat bodemverzilting verregaande gevolgen heeft voor het land. Vooral de provincies Artemisa, Mayabeque en Pinar del Río, waar rijst, suikerriet, tropische wortels en fruit worden verbouwd, lijden onder dit probleem.
Artemisa en Mayabeque zijn belangrijke landbouwregio’s. Overmatig gebruik van irrigatiewater met hoge zout- en calciumwaardes tast de pH-waarde van de bodem aan. Daardoor dalen de landbouwopbrengsten. Momenteel is 1 miljoen hectare land aangetast, en er is nog eens 1 miljoen hectare dat potentieel kan verzilten. Met andere woorden, als er geen maatregelen worden getroffen, kan de getroffen oppervlakte groeien tot 2 miljoen hectare.
Succesvolle maatregelen
De Cubaanse overheid heeft bestaande waterafvoersystemen verbeterd door de aanleg van nieuwe afwateringskanalen. Rodriguez noemt verder dat met de toepassing van organisch materiaal en de introductie van duurzame landbouwmethoden een positieve verandering zichtbaar wordt. Bovendien, dankzij de genetische verbetering van gewassen die beter bestand zijn tegen hoge zoutgehaltes, bijvoorbeeld rijst, halen boeren betere oogsten.
Lees verder onder foto
Aanleg dijk
In de provincie Artemisa is tussen 1985 en 1991 een dijk gebouwd, de Dique Sur, met als doel de afvoer van zoet oppervlaktewater naar zee te voorkomen. De dijk voorkomt ook dat zout zeewater het eiland binnendringt. De dijk heeft een lengte van 51,7 kilometer, is circa 8 meter breed en heeft een gemiddelde hoogte van 1,50 meter boven zeeniveau.
In 2013 werd opnieuw verzilting van de bodem vastgesteld. In datzelfde jaar is een plan gemaakt om de dijk te repareren. De Cubaanse regering gaf hoge prioriteit aan de uitvoering van het herstelplan. In de zomer van 2017 werden de laatste werkzaamheden afgerond. De kosten bedroegen omgerekend 14 miljoen €.
Het Cuban National Institute of Hydraulic Resources noemt een aantal positieve effecten van de reparatie, zoals de verlaging van het zoutgehalte in drinkwater met 30 tot 40% en de betere bescherming van het kustgebied tegen binnendringing van zeewater bij natuurrampen (orkanen, zware regenval). Het contact tussen zoet water en zout water heeft zich verplaatst naar andere dieptes, waardoor de bodem niet langer verzilt raakt.
'Nederland heeft veel ervaring met drainagesystemen in kustgebieden'
Kansen voor Nederland
Volgens experts van het Cubaanse ministerie van Landbouw is voortdurende actie nodig tegen bodemverzilting. Zo moeten de kustdrainagesystemen beter worden onderhouden. Zij pleiten ook voor aanpassing van de toegepaste irrigatietechnieken aan de lokale realiteit, bijvoorbeeld verlaging van het waterverbruik om zo calciumverontreiniging in de bodem te voorkomen.
Ook conservation agriculture kan een oplossing bieden voor Cuba. Verder is het essentieel om onderzoek te doen naar nieuwe technologieën, producten en inputs voor alkalische bodems.
Volgens bodemexpert Rodriguez heeft Nederland veel ervaring met het ontwikkelen en onderhouden van kustdrainagesystemen. Ook heeft ons land kennis over maatregelen om verzilting te voorkomen en om aangetaste bodems te herstellen. Daar kan Cuba baat bij hebben. Hij pleit voor training van Cubaanse boeren, ambtenaren, technici en andere stakeholders.
In het kader van de internationale vertaling van de kringloopvisie van het ministerie van LNV vindt later dit jaar een bezoek van Nederlandse experts aan Cuba plaats. Doel is om dan de verziltingsproblematiek op het eiland verder te verkennen en mogelijke oplossingen aan te dragen.
Landbouwteam Mexico en Cuba
Auteurs: Yuhina Mangly Lopez en Simone Elsink
mex-lnv@minbuza.nl
Twitter: @AgriMexico
Mei 2020