Cacao agrobosbouw in de Amazone

Ideeënversneller Brazilië 2025

Het bezoek werd uitgevoerd samen met collega’s van het Kenniscentrum GebiedsGewijs (KGG) van de Rijksdienst Voor Ondernemend Nederland (RVO), in het kader van het Ideeënversneller-project Brazilië 2025. Dit RVO project beoordeeld kansen en uitdagingen voor het verhogen van de duurzame cacaoproductie uit bestaande agrobosbouw systemen in Pará en de mogelijkheden om deze ook via de marktwerking toe te passen op de vele gedegradeerde landbouwgronden die over de jaren heen in de regio zijn onststaan. Er word gekeken naar manieren waarop het Nederlandse bedrijfsleven kan bijdragen aan het ontwikkeling van een markt voor duurzame cacao uit Pará en hoe Nederlandse kennisinstellingen kunnen bijdragen aan de verbetering van de locale productiviteit, vooral nu de productie in West-Afrika stagneert, terwijl de wereldvraag alleen maar toeneemt.

De teelt van cacao door middel van agrobosbouw versterkt de ecosysteemdiensten en verhoogt de biodiversiteit, zeker in vergelijking met andere vormen van grondgebruik langs de Transamazonica zoals soja of grasland. Bovendien, door een gebrekkig bodembeheer zijn veel van deze graslanden over de jaren heen in verval geraakt en bied de agrobosbouw van cacao een goed alternatief voor het herstel van deze gedegradeerde gronden, waarvan geschat wordt dat alleen in de deelstaat Pará er zo’n 35 miljoen hectare van bestaan. De analyse van de mogelijkheden hiervoor staan centraal in het Ideeënversneller-project. De agrobosbouw van cacao concurreerd hierbij wel met de aanplant van soja op deze gronden en hoewel de opbrengst van agrobosbouw per hectare vele malen hoger kan zijn dan met soja, is het wel arbeidsintensiever, m.n. omdat de soja makkelijker te mechaniseren is. Daardoor is de agrobosbouw van cacao in het algemeen vooral interessant voor kleine boeren, terwijl de teelt van soja aantrekelijker is voor grotere boeren. De vraag hier is dus welke vorm van landgebruik op de lange termijn in het Amazonegebied zal overheersen: Kleinschalige agrobosbouw (van cacao) of grootschalige monocultuur (van soja)?

Brazilië als opkomende speler in de cacaoketen

Nederland is de grootste importeur van cacao in Europa en ’s werelds grootste verwerker van cacao bonen. Veel hiervan komt uit Afrika, waar de teelt onder druk staat van onder andere klimaatverandering, gronddegradatie en plantziektes. Dit vergroot de noodzaak voor diversificatie van de cacaoketen. 

Duurzame cacao importeren uit Brazilie lijkt dus een goed alternatief, maar momenteel is het land niet eens in staat om aan de eigen interne vraag te voldoen en moet het cacao importeren. Brazilie heeft echter als doel om de cacaoproductie te vergoten en de focus meer op export te leggen. Het land produceert rond de 250.000 ton cacaobonen per jaar, waarvan 90% afkomstig is van familiebedrijven. In het Plan Inova Cacau 2030 stelt Brazilië het doel om de cacaoproductie naar ongeveer 400.000 ton per jaar te brengen. 

De deelstaat Pará is koploper wat betreft cacaoproductie, gevolgd door Bahía. Samen verzorgen zij 95% van de totale cacaoproductie in Brazilië, vooral uit agrobosbouw systemen. Cacao komt oorspronkelijk uit het Amazonegebieden en onder de juiste omstandigheden kan het daar gemiddeld 900kg per hectare produceren, met uitschieters t/m 2000 kg per hectare. In Bahia ligt de productiviteit veel lager, rondom de 244 tot 307 kg/ha.

Kansen voor Nederlands-Braziliaanse samenwerking

Nederland kan een betekenisvolle rol spelen bij het opbouwen van een toekomstbestendige cacaoketen in Pará. Een belangrijke bijdrage kan zijn het ontwikkelen van een exportmarkt voor duurzame cacao, m.n. naar Nederland.Het versterken van een netwerk voor duurzame investeringen biedt daarnaast perspectief om zowel coöperaties als lopende projecten op de langere termijn te ondersteunen. 

Een aandachtspunt is wel het verbeteren van traceerbaarheid en naleving van de EUDR-eisen, onder andere door samenwerking tussen Nederlandse importeurs en lokale organisaties. Ook liggen er kansen om Nederlandse technologische oplossingen te koppelen aan Braziliaanse partners voor een efficiëntere cacaoproductie.

Beperkende factoren

Uit het bezoek kwamen de volgende beperkende factoren naar voren voor de uitbreiding van kleinschalige agrobosbouw langs de Transamazonica en voor de export van de lokale cacao:

• Beperkte toegang tot land (niet kapitaalkrachtig)
• Beperkte toegang tot landbouwcredieten
• Gebrek aan kennis over agrobosbouw
• Gebrek aan kennis over export
• Gebrek aan ervaring met de fermenatie van cacaobonen voor de productie van fijne cacao
• Geen uniformiteit van de geproduceerde cacaobonen (m.n. qua groote)
• Gebrek aan traceerbaarheid en transparantie in de toeleveringsketen
• Gebrek aan prijsstrategie voor cacao
• Gebrek aan mechanisatie

Het Kenniscentrum GebiedsGewijs heeft hiervan een overzicht gemaakt, dat beschikbaar is via de onderstaande link (RVO-KGG Quickscan).

Meer informatie

De bevindingen van het werkbezoek en rapport zijn in November dit jaar tijdens de COP30 in Belem gedeeld met een breder publiek.

Daarnaast zal de World Cocoa Foundation op 17 en 18 februari 2026, tijdens Amsterdam Cacao Week, een Partnership Meeting organiseren. Het evenement brengt verschillende belanghebbenden uit de cacaosector, overheden en maatschappelijke organisaties samen om de toekomst van duurzame cacao te bespreken. Ook Braziliaanse partijen zullen vertegenwoordigd zijn. Het LVVN team in Brazilië onderzoekt momenteel de mogelijkheid om tijdens de Partnership Meeting een side-event te organiseren.

Wil je meer weten hierover? Neem dan contact op met: bra-lvvn@minbuza.nl