Deze zomer presenteerde de Wetenschappelijke Adviesraad (WBAE) bij het Bondsministerie van Landbouw, Voeding en Heimat (BMLEH) een 400 pagina lang wetenschappelijk adviesrapport met concrete aanbevelingen voor de eiwittransitie aan Bondsminister voor Landbouw Alois Rainer (CDU/CSU). De Adviesraad bestaat uit 15 agro(economische) en voedingswetenschappers en bestaat dit jaar 75 jaar. In het adviesrapport doet de Raad de aanbeveling om op politiek niveau alternatieve eiwitten niet als ‘betere keuze’ te presenteren, maar als een vanzelfsprekende keuze naast alle anderen. Publieke kantines zoals in scholen, universiteiten, kinderdagverblijven, bedrijven, ziekenhuizen en verzorgingstehuizen kunnen een centrale rol spelen in de normalisering van alternatieve eiwitten voor consumenten.
Beeld: Ariel Núñez Guzmána via Pixabay
Verschillende peulvruchten
Politieke context: Vlees als onderdeel van de voedselstrategie
Het advies lijkt meer in lijn met het voedselbeleid van de vorige regering waarin Landbouwminister Cem Özdemir (Die Grünen) pleitte voor minder vlees op scholen en in kantines en meer plantaardige eiwitten. Landbouwminister Rainer (CDU/CSU) gaf bij zijn aantreden echter direct aan dat mensen zelf moeten kunnen beslissen – zonder ingrijpen van politiek – wat ze eten en dat vlees, naast groente, fruit en vegetarisch eten, in kinderdagverblijven en scholen onderdeel is van een gezond dieet. Ook stelt hij dat de prijs van vlees niet aan de politiek is maar aan de markt. Terwijl de vorige regering keek naar mogelijkheden om de BTW op vlees verhogen, in eerste instantie van 7% naar 10%, om daarmee de transitie naar meer dierenwelzijn in de veehouderij te financieren. De Adviesraad adviseert ook dat de overheid stapsgewijs de BTW op dierlijke producten zou moeten verhogen en die inkomsten gebruiken ter verbetering dierenwelzijn in veehouderijen. De huidige Bondsregering steunt de bredere Europese eiwitstrategie en zet als onderdeel daarvan in op een toename van de productie van eiwitrijke gewassen in Duitsland. De oogst van Duitse soja heeft zich bijvoorbeeld in de afgelopen zes jaar verdubbelt.
Beeld: Charles Echera via Pixabay
Soja wordt geoogst
Reduce – Remix – Replace
De wetenschappelijke adviesraad stelt een 3-R-strategie voor:
- Reduce: Consumptie van dierlijke producten verminderen door kleinere porties.
- Remix: Dierlijke producten combineren met plantaardige ingrediënten – zoals hybride vlees – waardoor uiteindelijk minder dierlijke eiwitten worden gegeten.
- Replace: Dierlijke producten vervangen door plantaardige alternatieven.
Dagelijks eten 16 miljoen Duitsers in publieke kantines (Gemeinschaftsgastronomie). Voor een succesvolle 3-R-strategie, ziet de Wetenschappelijke Adviesraad dan ook een centrale rol voor deze kantines. Een uitgebreider aanbod van plantaardige producten in kantines kan tot een normalisering en kennismaking met meer alternatieve producten leiden. De adviesraad adviseert een level playing field voor zowel dierlijke als plantaardige eiwitten door een lagere prijs voor alternatieve producten bijvoorbeeld door verlaging van BTW, inzet van goedkopere huismerken of systematische integratie in kantines. Zodat alternatieve eiwitproducten voor iedereen toegankelijk zijn en niet enkel voor de “stedelijke elite”. Daarbij is het zeer belangrijk dat alternatieve eiwitten in politieke communicatie niet als moreel betere keuze worden gepresenteerd, maar als gezonde keuze naast alle andere producten in een steeds uitgebreider palet van producten. Dit zou moeten bijdragen aan de vermindering van polarisatie.
Meer onderzoek
De adviesraad rekent met een dalende vleesconsumptie en daarmee de onvermijdelijke afname van aantal dieren in de veehouderijen. Met het in 2024 gestarte Chancenprogramm Höfe worden boeren ondersteunt die (deels) van veehouderij naar de productie of verwerking van alternatieve eiwitten willen omschakelen. De overheid zou echter een duidelijker plan moeten ontwikkelen, waarin lange termijn doelen zijn opgenomen en een doelgerichte innovatiepolitiek wordt gepresenteerd. Dat betekent meer samenwerking over deelstaten heen, subsidiëring onderzoek en ontwikkeling, innovatieclusters, open onderzoeksstructuren en een regulerend kader waarin duurzame innovaties mogelijk worden gemaakt.
De centrale en lokale overheid zouden bijvoorbeeld moeten ondersteunen:
- De oprichting van virtuele “Research Hub Alternative Food Systems”, ter aanmoediging interdisciplinaire samenwerking.
- De oprichting van Transdisciplinaire living labs om onderzoek naar acceptatie alternatieve producten in Gemeinschaftsgastronomie en detailhandel te ondersteunen.
- Een betere aansluiting tussen onderzoek en product ontwikkeling betreffend gezondheid en ecologische werking van alternatieve eiwitten.
- Bedrijven ondersteunen bij het testen en aanvragen van Novel Foods op de Europese markt. Duitse bedrijven hebben tot nu toe nog geen mogelijkheid, om de alternatieve producten die onder de Novel-Food-regeling van de EU vallen, vóór toelating in de EU bij consumenten te testen. Nederland wordt genoemd als voorbeeld waar dit al wél kan. De onderzoekers van de adviesraad pleiten voor een gelijkend raamwerk om dat ook in Duitsland mogelijk te maken.