De nieuwe Braziliaanse milieuvergunningswet: Voors en tegens

Wat verandert er?

De wet, officieel de Braziliaanse Algemene Milieuvergunningswet (PL 2.159/2021), heeft als doel om de milieuvergunningsprocedure te stroomlijnen en te standaardiseren. Het wetsvoorstel introduceert een aantal belangrijke instrumenten om dit te bereiken:

1. Risicoclassificatie: Activiteiten worden ingedeeld in vier risiconiveaus. Lage impact (niveau 1) tot hoge impact (niveau 4). Deze classificatie bepaalt de mate van milieubeoordeling die vereist is.
2. Zelfverklaring voor laag risico: Voor activiteiten met een laag milieurisico is een vergunning via zelfverklaring mogelijk, waardoor goedkeuring sneller kan verlopen.
3. Vereenvoudiging en digitalisering: De procedures worden gedigitaliseerd en gestroomlijnd om bureaucratische belemmeringen te verminderen.
4. Standaardisatie: De wet streeft naar uniforme regels voor milieuvergunningen op federaal, deelstaat- en gemeentelijk niveau, om conflicten en tegenstrijdigheden tussen overheden te voorkomen.
5. Verantwoordelijkheid bij bedrijven: Ongeacht de vergunningsprocedure blijft de eindverantwoordelijkheid voor milieuschade altijd bij de vergunninghouder.

Het nieuwe wetsvoorstel vervangt het voorheen complexe, gelaagde systeem dat vaak werd bekritiseerd vanwege bureaucratie, lange vertragingen (geen bestaande reactietermijnen bijv.) en rechtsonzekerheid.

Zorgen van critici

Aan de andere kant hebben het maatschappelijk middenveld, Minister van Milieu - Marina Silva, politici, milieuorganisaties, inheemse groepen en sommige academische instellingen zich fel verzet tegen de nieuwe wetgeving. Zij stellen dat de wet het toezicht op negatieve milieu-impact verzwakt, wat mogelijk leidt tot meer ontbossing, verlies aan biodiversiteit en conflicten over landgebruik.

De milieucoalitie ‘Coalizão Brasil Clima, Florestas e Agricultura’ - een netwerk van Braziliaanse bedrijven, maatschappelijk middenveld, industrie en kennisinstellingen - wijst erop dat de huidige tekst van het wetsvoorstel onvoldoende waarborgen bevat om milieuschade te voorkomen, en dat monitoring en inspectie niet zijn versterkt. De coalitie onderstreept dat het wetsvoorstel wél verbeterd zou kunnen worden met heldere minimumnormen en een expliciete koppeling aan de klimaat- en biodiversiteitsdoelen van Brazilië.

Ook Minister Marina Silva uitte in de media ernstige zorgen dat de goedkeuring van de wet de internationale geloofwaardigheid van Brazilië kan aantasten. Volgens haar kan de wet negatieve gevolgen hebben voor de ratificatie van het EU-Mercosur-verdrag, omdat dit soort regelgeving rechtstreeks raakt aan toezeggingen over duurzaamheid, naleving van internationale milieuverplichtingen en de bescherming van bossen.

Technische experts zijn verdeeld over de noodzaak van een nieuw wetsvoorstel. Voor grotere effectiviteit van de al bestaande wet, is een nieuwe wet niet per se nodig volgens sommigen. Meer personeel bij de federale milieu toezichthouder IBAMA  (met thans een groot personeeltekort ) zou bijvoorbeeld kunnen bijdragen aan grotere effectiviteit. Anderen zijn van mening dat een gemoderniseerd vergunningverleningskader inderdaad nodig was om verouderde procedures te vervangen. Anderen waarschuwen dat de wet te veel verantwoordelijkheid afschuift naar projectontwikkelaars zonder de monitoringmechanismen of handhavingscapaciteit te versterken noch duidelijke vooraf gestelde normen op nationaal niveau te bewerkstelligen. Dit laatste zou eveneens een ‘milieulicentie-oorlog’ tussen de deelstaten kunnen veroorzaken, omdat deelstaten voor een deel verantwoordelijk zullen worden voor de toekenning van de vergunningen.

De centrale vraag is of de nieuwe wetgeving – als die doorkomt in het Congres – daadwerkelijk zal bijdragen aan minder bureaucratie én potentieel negatieve impact op het milieu effectief weet te voorkomen. Critici wijzen erop dat de nieuwe wetgeving niet in lijn is met internationale akkoorden, zoals het Parijsakkoord (naast de bovengenoemde EU-Mercosur vrijhandelsverdrag). Daarnaast zal het volgens hen eveneens bijna onmogelijk worden voor Brazilië om aan de eigen NDC te kunnen voldoen.

Daarentegen komt in de huidige situatie - ondanks strenge vergunningseisen - illegale ontbossing en milieudegradatie wijdverbreid voor als gevolg van gebrekkig toezicht en corruptie. Voorstanders stellen dat een gestroomlijnd, transparant en voorspelbaarder proces beter zou kunnen zijn voor zowel het bedrijfsleven als het milieu, mits gecombineerd met een sterke monitoring na vergunningverlening.