Afrikaanse varkenspest trekt zware wissel op varkenssector in China
Met de uitbraak van Afrikaanse varkenspest (AVP) in China is een doemscenario binnen de Chinese varkenshouderij bewaarheid geworden. Na de eerste melding in augustus 2018 is de ziekte als een olievlek over China gegaan en staat de officiële teller inmiddels op 107 uitbraken en zijn er meer dan een miljoen dieren geruimd.
Dit alles heeft een enorme impact op de varkenssector als geheel. China heeft de FAO en OIE om hulp gevraagd in de strijd tegen deze dierziekte. Op 9 april aanstaande zal er in Peking samen met FAO en OIE een groot ASF-congres worden gehouden op verzoek van de Chinese autoriteiten.
Wat is Afrikaanse varkenspest
Afrikaanse varkenspest is een heftige virusziekte bij varkens. AVP werd voor het eerst beschreven in 1921 in Kenia. Het virus behoort tot het genus Asfivirus, familie Asfarviridae. Het virus kent meer dan 20 genotypen, waarvan de meeste typen voorkomen in wilde populaties varkensachtigen (o.a. wrattenzwijn en bosvarken) in de zuidelijke helft van Afrika. Het virus wordt door direct contact tussen varkens overgebracht en kan, indirect, ook door een zachte teek (Ornithodorus spp.) worden verspreid. Vanaf 2007 heeft het virus zich vanuit Afrika verspreid naar Georgië, Rusland, Oekraïne, Wit-Rusland, de drie Baltische staten, Polen, Hongarije, Roemenië, Bulgarije, Tsjechië en als laatste tot nu toe België. Het overgrote deel van de meldingen betreft besmettingen bij wilde zwijnen en kleinschalige houderijen. In augustus 2018 werd AVP aangetroffen op een varkensbedrijf in China (Heilongjiang) en daarna in Mongolië. Heel recent is er melding gemaakt van uitbraken op varkensbedrijven in het buurland Vietnam. Er is voor dit virus nog geen vaccin beschikbaar en volgens verschillende wetenschappers zal het nog zeker 10 jaar duren voor een vaccin beschikbaar is.
Samenwerking essentieel
Samenwerken in de bestrijding en wetenschappelijk onderzoek is van groot belang. De Nederlandse varkensvleesketen werkt nauw samen met haar Chinese partners. Daarnaast trekt Nederland samen op met Frankrijk, Spanje, Duitsland en Denemarken, die net als Nederland vrij zijn van AVP. Tijdens een recent gehouden symposium (titel: Chinese-European Seminar on cooperation towards ASF control and safeguarding mutual trade) in Peking, tussen de Chinese Meat Association (CMA) en de verschillende Europese partijen (UECBV) werd een Memorandum of Understanding (MOU) getekend om tot intensievere samenwerking te komen. Het COV (Centrale Organisatie voor de Vleessector) coördineert deze samenwerking namens Nederland. Om het virus buiten het land te houden, is het voor de varkensvleesketen van het grootste belang dat alle preventiemaatregelen strikt worden nageleefd. Door het creëren van een scheiding tussen met AVP geïnfecteerde wilde zwijnen en professionele varkensbedrijven kunnen handelsbelemmeringen worden beperkt. Tijdens het symposium is uitgebreid gesproken over regionalisering binnen de kaders van de OIE-standaarden. Dit vraagt maatwerk en daarmee kunnen we varkensproducten blijven verhandelen en tegelijkertijd de bestrijding van AVP onder de wilde populatie optimaal uitvoeren.
Regionalisatie
Sinds er AVP is geconstateerd bij wilde zwijnen in het zuidoostelijk deel van België, is de export van varkensvlees uit België naar China niet meer mogelijk. Dit heeft grote financiële consequenties voor België. Het gevaar bestaat dat wilde zwijnen in andere lidstaten besmet raken met AVP. Dit kan desastreuze gevolgen hebben voor de gehele varkenssector in Europa. Binnen OIE-kaders is het mogelijk te regionaliseren. Dit wil zeggen dat gebieden waar wilde zwijnen met AVP zijn gevonden dusdanig worden geïsoleerd dat de rest van het land kan blijven exporteren. Op dit moment accepteert China regionalisatie nog niet als afdoende maatregel om de export veilig te stellen, maar recente gesprekken met de Chinese autoriteiten over dit onderwerp zijn hoopgevend.
Situatie in China
De Chinese varkenssector omvat ongeveer de helft van het totaal aantal varkens wereldwijd, te weten ruim 430 miljoen dieren (vergelijking met Nederland: 13 miljoen dieren; Europa: 150 miljoen dieren). Met deze getallen is het duidelijk hoe belangrijk deze sector is voor een land als China. Zoals eerder gezegd, is nu vrijwel in alle provincies AVP aangetroffen. In China bestaat de varkenshouderij uit zeer grote, moderne varkensbedrijven en daarnaast uit vele miljoenen kleine bedrijfjes met soms enkele varkens (de zgn. backyard farms). Die laatste categorie is niet geheel in beeld en dat is een groot probleem, zeker waar het gaat om een effectieve aanpak van een dierziekte zoals AVP. Het blijkt in veel gevallen dat de boeren de symptomen van AVP simpelweg niet (her)kennen waardoor het virus zich in korte tijd kan verspreiden over een groot gebied. Hygiëne (biosecurity) is in China op veel bedrijven nauwelijks aanwezig. Uit Chinees onderzoek is bijvoorbeeld gebleken dat de verspreiding van AVP voor meer dan 50% is te wijten aan het gebruik van, mogelijk besmet, swill (keukenafval). Ook door illegaal transport van levende - dieren heeft het virus zich snel over China kunnen verspreiden. Het melden van AVP is ook in China een verplichting. Elke melding verloopt via de lokale overheid, die vervolgens de informatie met alle benodigde details doorzet naar de centrale overheid (MARA) in Peking.
Werkelijke cijfers
Er gaan vele cijfers rond, maar betrouwbare cijfers zijn niet of nauwelijks voorhanden in China. Uit diverse gesprekken blijkt dat de aanvoer naar slachterijen is afgenomen met 40-50%, met een gemiddelde van 30%. Rabobank schat de afname op 15% en volgens cijfers van de Chinese overheid zouden er slechts 5 – 8% minder varkens naar de slacht worden gebracht sinds de uitbraak van AVP. Het moge desalniettemin duidelijk zijn dat impact op de totale varkensvleesketen enorm is.
Herstructurering varkenssector
De Afrikaanse varkenspest zal aanleiding geven tot een herstructurering van de varkenssector in China. De verwachting is dat de vele kleine bedrijven en de zgn. backyard farms met enkele varkens zullen verdwijnen en mogelijk zelfs zullen worden verboden. De ontwikkeling van de megastallen met vele tienduizenden varkens lijkt nu ook onder druk te staan. Er wordt op dit moment meer gekeken naar bedrijven/units met 1.500-5.000 zeugen die in de buurt van een slachterij worden gepositioneerd, waardoor er spreiding is van risico en je high level biosecurity uitstekend kunt implementeren. Daarnaast is vervoer van levende dieren tussen provincies verboden. In China is er nog geen sprake van een registratiesysteem voor dieren (I&R). Bij calamiteiten zoals deze kan dit de overheid helpen om adequater te reageren, bovendien maakt het de controle op voedselveiligheid eenvoudiger. Ook op dit punt zal China dus moeten reageren, om situaties als deze beter te kunnen managen.
Rode Draad
Het blijft lastig een rode draad te ontdekken in het veranderproces in China. De overheid is terughoudend met het verstrekken van informatie en ook lokale overheden willen niet of nauwelijks communiceren over dit onderwerp. De informatie komt veelal van bronnen buiten de overheid en op basis daarvan is het enigszins mogelijk een beeld te vormen van de situatie en inzicht te krijgen in de ontwikkeling van de sector op de langere termijn.
Rol voor Nederland
Nederland heeft grote belangen in China. China is een belangrijke afzetmarkt voor Nederlands varkensvlees en kan nog verder groeien de komende jaren. Om die reden is de recent getekende MOU van groot belang. Samenwerken is noodzakelijk om handelsbelemmeringen te voorkomen. Naast de export van varkensvlees heeft Nederland veel te bieden op het gebied van genetica, voedselveiligheid, stallenbouw, dierziekte bestrijding, registratiesystemen, bedrijfshygiëne, onderwijs en diervoeding. Vanuit PEK-LNV werken we actief mee om partijen bij elkaar te brengen en daarmee het belang van BV-NL te dienen.