Beieren zet in op versterking landelijke gebieden
De Beierse hoofdstad München groeit al jaren als kool. Het is een magneet voor werkzoekenden en jongeren. Keerzijde is dat de bevolking in zwakkere regio’s en landelijke gebieden vergrijst. Beieren probeert dit op eigen wijze te bestrijden door het platteland te versterken.
Wie denkt dat woningen in Amsterdam duur zijn, zou een blik moeten werpen op de gespannen huizenmarkt van München en omgeving. Daar liggen de huizenprijzen 50% tot 60% hoger. De Beierse hoofdstad trekt al jaren veel werkzoekenden aan, omdat hier de banenmotor op volle toeren draait. München is hip and happening. Keerzijde van deze aantrekkingskracht op werkzoekenden en jongeren is de druk die het legt op zwakkere regio’s en landelijke gebieden. Hun inwonertal loopt terug. Daarbij loopt de gemiddelde leeftijd op, doordat het aandeel ouderen onder de overgebleven bewoners stijgt. Op deze wijze neemt het draagvlak voor sociale voorzieningen en het verenigingsleven af. Ook het winkelbestand daalt door de “verhuisde” koopkracht en daalt de interesse in de agrarische sector. Zo dreigt een vicieuze cirkel op gang te komen.
Vitaal houden van landbouwsector
Beieren wil een neerwaartse spiraal tegen gaan. De deelstaat hecht aan zijn steden én landelijke gebieden met zijn relatief kleine landbouwbedrijven, cultuurlandschap en natuur. De laatste zijn essentieel onderdeel van de Beierse identiteit en cultuur. De aanwezigheid van vitale landbouwbedrijven is volgens de christendemocraten (CSU) een absolute voorwaarde voor een sterk landelijk gebied. De Beierse regering heeft allerlei (op maat gesneden) instrumenten die de relatief kleine landbouwondernemingen innovatief en concurrerend moeten houden. Een voorbeeld zijn faciliteiten en ondersteuning op locatie voor informatie- en kennisoverdracht, innovatie en opleidingsmogelijkheden. Ook ondersteunt de deelstaat de landbouwsector bij het op de markt brengen van hun producten.
Versterking landelijk gebied
Flankerend wil de CSU de komende jaren (nog) meer op versterking van landelijke gebieden zetten door meer maatwerk in beleid te leveren. Beleid en regels zijn vaak toegesneden op stedelijke gebieden, zoals bij ruimtelijke ordeningsbeleid, openbaar vervoer, scholen en gezondheidszorg. Als steden bijvoorbeeld veel woningen bijbouwen, faciliteren ze daarmee de toeloop naar steden, met als gevolg de leegloop van het platteland. Bij openingstijden houdt Beieren – en Duitsland – daarentegen wel al meer rekening met landelijke gebieden en MKB-ondernemers. Zo hebben de in en rond steden gevestigde grote winkelketens op dit vlak duidelijk minder vrijheid dan in Nederland, waardoor ze minder mogelijkheden hebben om omzet van de veelal kleinere winkels op het platteland naar zich toe te trekken. Winkels – ook tuincentra, doe-het-zelf-zaken - zijn in Beieren in de regel op zon- en feestdagen gesloten. Alleen horeca, bioscopen en theaters e.d. en menig bakker zijn zondags open. Overigens zijn de in vergelijking met Nederland minder ruime openingstijden ook een gevolg van religieuze overwegingen. Veel Beieren hechten aan de zondagsrust. Het landelijke initiatief om MKB beter aan te laten sluiten bij het digitaliseringsproces wordt ook in Beieren uitgerold, zoals in Augsburg waar een Mittelstand 4.0 centrum is geopend. Hier worden ondernemers ondersteund bij het verbeteren van bestaande processen, het opzetten van nieuwe verdienmodellen en het ontwikkelen van diensten.
Voorzieningen in stand houden
Om de bereikbaarheid in landelijke gebieden te verbeteren zet de CSU in op mogelijkheden die het lokale openbaar vervoer aanvullen en stimuleren, zoals meerijdplatforms, “Bürgerbusse” en carsharing. Eveneens wil de CSU dat in landelijke gebieden het aanbod van bancaire diensten – inclusief de verkrijging van contant geld – op peil blijft. Verder zouden stedelijke gebieden meer rekening moeten houden met de uitwerking van hun beleid op landelijke gebieden, zoals bij nieuwbouw van woningen.
Een ander voorbeeld zijn de apotheken, die samen met banken en supermarkten vaak aanwezig zijn in de hoofdstraat van Duitse dorpen. Om in landelijke gebieden voldoende apotheken te houden, zet de CSU landelijk in op een verbod op verzendhandel van voorgeschreven medicijnen. Tevens wil de CSU zorgen dat voldoende artsen in landelijke gebieden beschikbaar blijven door bij de studie medicijnen het quotum voor de opleiding tot plattelandsarts te verhogen.
Toerisme en bedrijvigheid stimuleren
Ook wil de CSU de economische structuur van het platteland versterken door onder meer het toerisme te stimuleren, zeker natuurtoerisme. Eveneens vinden ze het essentieel te investeren in snel breedband en mobiele netwerk in geheel Duitsland, zodat ook het platteland in het ICT-tijdperk aangesloten blijft. De CSU zet zich als doel om snel breedband in 2025 in geheel Duitsland – stad en platteland - te hebben uitgerold. Voorts zet de CSU in op landelijke spreiding van overheidsdiensten, inclusief scholen en onderzoeksinstellingen. Zo is de hoofdzetel van het Beierse ministerie van Financiën bijvoorbeeld in Nürnberg en niet in de deelstaathoofdstad München.
Ook vindt de Beierse regering het cruciaal jongeren in de regio’s te houden en als het even kan aan te trekken. Een instrument daarbij is de vestiging van een (relatief kleine) hogeschool of universiteit: diverse kleine stadjes in vaak wat minder centrale regio’s van Beieren hebben een universiteit, zoals Bamberg, Bayreuth, Eichstätt en Passau. Elk van deze vier steden heeft minder dan 70.000 inwoners; Eichstätt heeft slechts 14.000 inwoners. Dit jaar besloot bovendien de Beierse regering om een dependance van de universiteit Bayreuth in Kulmbach (27.000 inwoners) op te richten. Enerzijds om het levensmiddelencluster in deze Noord-Beierse stad te versterken. Anderzijds om jongeren aan Kulmbach te binden.
Sociale cohesie bevorderen
De sociale component van het plattelandsbeleid is versterking van een vitale plattelandsgemeenschap. De landelijke cultuur en identiteit, de onderlinge sociale verbanden (cohesie) en het gemeenschapsleven wil de CSU een impuls geven door vrijwilligers meer te ondersteunen, die dit dragen en bevorderen. Deze ondersteuning bestaat uit oprichting van een landelijke stichting waar vrijwilligers terecht kunnen voor informatie, kennis en advies. Ook wil de CSU de voordelen van Ehrenamtskarten – met deze kaart krijgen vrijwilligers kortingen en allerlei voordelen [1] - uitbreiden.
Beleid lijkt positieve effecten te hebben
Of het Beierse beleid ter versterking van landelijke gebieden en de ondersteuning van agrarische ondernemers zijn vruchten afwerpt, is lastig te zeggen. Ook de Beierse landbouwbedrijven staan onder druk, zoals in Nederland. De samenleving vraagt duurzamere en diervriendelijkere productiewijzen die producten opleveren die lekker, milieuvriendelijk en gezond zijn. Maar consumenten willen deze producten wel tegen de laagste prijs. Tot nu toe konden de relatief kleinschalige Beierse landbouwbedrijven steeds accommoderen en dus blijven ‘boeren’. Dit is zeker te danken aan het veelal op maat gesneden landbouwbeleid en het daarnaast door hen aanboren van andere inkomstenbronnen, zoals een horecagelegenheid of een parttimebaan. Het lijkt daarmee dat het beleid bijdraagt aan de diversiteit van het cultuurlandschap dat zo kenmerkend is voor Beieren. Dit afwisselende landschap maakt Beieren geliefd bij veel toeristen. Anders dan in bijvoorbeeld Brandenburg of Nedersaksen zijn in Beieren weinig uitgestrekte, eentonige akkers en weilanden. Ook de spreiding van overheidsdiensten, hogescholen en universiteiten en het oog hebben voor de noden van de plattelandsgemeenschap lijken bij te dragen aan de vitaliteit van kleinere steden in de regio. Hetzelfde geldt voor het goed bekijken wat de effecten zijn voor landelijke gebieden van het stedelijke beleid. Overall, lijkt het beleid zeker enkele positieve effecten te hebben.
[1] Denk aan kortingen bij musea, theaters, zwembaden, kappers, apotheken en op producten van enkele grote ondernemingen. Ook doen kaarthouders automatisch mee aan bijvoorbeeld loterijen voor deelname aan exclusieve bijeenkomsten of speciale seminars.