Blauwe bes centraal op seminar zachtfruit in Polen

De teelt, handel en afzet van zachtfruit groeien in grote delen van Europa. Met name blauwe bes kan zich verheugen in een toenemende populariteit. Polen is een belangrijke speler op de markt van blauwe bessen. Een seminar in Hegelsom op 8 juni belichtte de ontwikkelingen, mogelijkheden en kansen in de Poolse zachtfruitsector

Polen produceert jaarlijks zo’n 15.000 ton aan blauwe bessen. Daarvan is 5.500 ton bestemd voor de eigen markt, 1.000 ton voor de verwerking en 13.000 ton voor de export. Daarnaast wordt 4.500 ton aan blauwe bessen geïmporteerd. Die cijfers noemde sectormanager fruit en sierteelt bij Rabobank Arne Bac tijdens het Seminar zachtfruit in Polen; kansen en bedreigingen voor Nederland op 8 juni in Hegelsom.

Seminar zachtfruit in Polen

RVO organiseerde in samenwerking met Rabobank en de Nederlandse Ambassade te Warschau op 8 juni 2017 een seminar over de ontwikkelingen in de Poolse zachtfruitsector. Tijdens het seminar wordt ingegaan op de sterktes en zwaktes van de Poolse zachtfruitproductie, en de bedreigingen en kansen die dit kan bieden voor Nederland.

Sprekers, met linken naar hun presentaties, tijdens het seminar waren: Arne Bac (Rabobank), Martijn Homan (Landbouwraad Nederlandse Ambassade, Warschau), Ad Hurks (Hurks Horticonsult) en Ronald Veens (ASF/Moore Berries).

Teelt, handel en afzet in zachtfruit kwamen aan bod tijdens het seminar. Hoewel zachtfruit een breed scala aan vruchten omvat zoals aardbeien, frambozen en rode bessen lag de nadruk op de teelt en handel in blauwe bessen, en de kansen en mogelijkheden voor Nederlandse ondernemers. Een  van de mogelijkheden is om als Nederlandse ondernemer zelf te gaan telen in Polen. Twee sprekers Ad Hurks en Ronald Veens deelden beiden hun praktijkervaringen met de teelt in Polen.

Klimaat belangrijke factor

Het klimaat is een belangrijke factor in het slagen van de teelt. Polen kent een landklimaat, en dat betekent strenge winters en vaak droge en warme zomers. Daarnaast is vorst in het voorjaar een fenomeen dat het succes van een teelt beïnvloedt. Poolse telers spelen hierop in door meer te investeren in beschermde teelten. Ook de beschikbaarheid van water speelt in toenemende mate een rol, zo gaf landbouwraad Martijn Homan aan. Polen beschikt niet over grote hoeveelheden waterbronnen en heeft nu, door klimaatverandering, ook steeds vaker te maken met lange perioden van droogte.

In het algemeen staat de productie van blauwe bessen in Polen er goed voor. De kostprijs is laag, het product is van goede kwaliteit, er wordt geïnvesteerd in nieuwe aanplant en er is meer ruimte voor consumptie in eigen land. Daar tegenover staan mindere punten zoals het beperkte flexibiliteit, een gefragmenteerde productie en stijgende arbeidskosten door een dalende werkloosheid. Doordat veel Polen in West-Europa werken, wordt in de Poolse landbouw in toenemende mate gebruik gemaakt van onder meer Oekrainers. Volgens gegevens van het Poolse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft Polen vorig jaar ruim 1,2 miljoen visa uitgegeven aan Oekraïense migranten, waarvan de helft het om een verblijf- en werkvergunning ging. Het aantal Oekraïners in Polens grijze zone is onbekend, maar schattingen geven aan dat Oekraïners ongeveer 95% van alle buitenlanders die in Polen werken vertegenwoordigen.

Ervaringen met handel

Een andere mogelijkheid voor Nederlandse ondernemers is de inkoop van blauwe bessen in Polen, bijvoorbeeld als aanvulling op het eigen pakket en deze te verpakken en te verhandelen. Een voorbeeld hiervan is het bedrijf Moor Berries dat jaarrond blauwe bessen aanbiedt aan de Nederlandse retail. Polen is een van de leveranciers, zo gaf Ronald Veens namens Moor berries aan. Het is actief in een aantal landen in de wereld die elkaar in productie opvolgen. Naast Nederland en Polen zijn dit Zuid Afrika, Chili, Marokko, Spanje en de Balkan.

Veens’ ervaringen met Poolse telers zijn goed. Hij is al vijftien jaar actief in het land en constateert dat een langetermijnsamenwerking en een open en heldere communicatie met Poolse telers succesfactoren zijn. Telers scoren minder op flexibiliteit en niet iedere teler in Polen is in staat te voldoen aan eisen zoals Global Gap en eisen op het gebied van ‘social compliance’ (arbeidsomstandigheden). Zaken waar retailbedrijven in toenemende mate om vragen.

zachtfruit consumptie binnen EU
Beeld: ©Rabobank

Groei in afzet blauwe bessen

De sprekers tijdens het seminar constateerden allemaal dat de afzet van zachtfruit en met name blauwe bessen groeit. Rabobank toonde dat aan de hand van bovenstaande grafiek.

Vooral de consumptie in het Verenigd Koninkrijk groeit hard. Het land is de grootste afnemer van blauwe bessen uit Polen. Bijna 3.500 ton ging vorig jaar vanuit Polen naar het VK. Duitsland is de tweede afnemer met 1.900 ton en Nederland koopt bijna 1.500 ton blauwe bessen van Polen.

De toenemende populariteit van blauwe bessen vertaalt zich ook in een stijging van het teeltareaal in Nederland. Dat lag in 2016 op bijna 800 hectare en groeit sinds 2010 gestaag. Ook de supermarkten willen meer doen met blauwe bessen, zo gaf Veens aan. De retail is sterk geïnteresseerd in promo-acties met blauwe bessen, maar wel onder de voorwaarde dat er voldoende aanbod van gelijke kwaliteit is. De gevraagde kwantiteit is met de omvang van het Nederlandse areaal volgens Veens in Nederland moeilijk te realiseren. Een land als Polen is dan interessanter.

Polen als afzetmarkt

De Poolse consumentenmarkt groeit en dat geldt ook voor de afzet van zachtfruit. Het is wel een typisch seizoensproduct. Veel verkoop verloopt via de supermarkten, welke volgens Homan gemiddeld ruim 40 keer per maand, verdeeld over gemiddeld zeven supermarktformules door de Pool wordt bezocht. De Poolse consument is zeer prijsgevoelig, loyaal aan promotieacties (i.p.v. supermarktformule) en  besteed ca. 17-25% van zijn budget aan voedingsmiddelen. De belangrijkste Poolse supermarktformule Biedronka, maar daarnaast zijn er nog ruim 20 verschillende supermarktformules. De hoeveelheid supermarktformules in combinatie met de prijsgevoeligheid van de Poolse consument zorgt voor continue prijsdruk, waardoor de groei van Westerse discounters  als Aldi en Lidl langzamer verloopt.