Roemenië bestookt hagelwolken met raketten

Sinds augustus van dit jaar kent Roemenië zestig lanceerplatforms met zilverjodide geladen raketten, waarmee potentiële hagelwolken worden bestookt. Hiermee hoopt het land zo’n 6% van het totale landbouwareaal tegen hagelbuien te beschermen. Door klimaatveranderingen komt hagel in Roemenië steeds vaker voor, wat tot meer schade aan landbouwgewassen leidt. De effectiviteit van de rakettenmethode staat nog niet onomstotelijk vast.

In het jaar 2000 begon Roemenië met het programma ‘Hagelonderdrukking en neerslagtoename’. Het hoofddoel van dit programma is om de grootte van hagel te beperken voordat het de wolkenformatie verlaat en smelt voordat het de landbouwgewassen bereikt. Zo wordt schade aan de gewassen voorkomen. De meest gebruikte methode hiervoor is zogeheten cloud seeding, ofwel wolkenbezaaiing . Cloud seeding is het verspreiden van specifieke chemicaliën in wolkenformaties met als doel neerslag- of hagelvormingsprocessen in de wolk te veranderen. De meest gebruikte chemicaliën zijn zilverjodide en kaliumjodide.

Cloud seeding

927 raketten afgevuurd

Roemenië zet vooral met zilverjodide geladen raketten in. In 2017 waren er in Roemenië 34 operationele lanceerplatforms die een oppervlakte van 500.000 hectare landbouwgrond bestreken. Vorig jaar werden tussen april en september, de periode waarin hagelbuien zich in Roemenië het meest waarschijnlijk vormen,  door de geïnstalleerde systemen 927 raketten afgevuurd.

Na een investering van € 20 miljoen in 26 nieuwe systemen zijn er met ingang van augustus 2018 60 operationele lanceerplatforms voor 870.000 hectare gewassen. Dat is goed voor 6% van de in totaal 14,6 miljoen hectare. De Roemeense regering is van plan om het netwerk voor hagelonderdrukking tegen 2022 uit te breiden naar 200 lanceerlocaties die 8,4 miljoen hectare aan gewassen bestrijken: 57% van het totale landbouwoppervlak.

Het programma valt onder verantwoordelijkheid van het ministerie van Landbouw, via de Autoriteit voor het Beheer van de Nationale Hagelonderdrukking en Neerslagtoename Systeem. De geclaimde efficiëntie van het systeem is 1 tegen 14. Dat betekent dat voor elke miljoen euro die in het systeem wordt geïnvesteerd, een schadevergoeding van € 14 miljoen wordt vermeden.

Weermanipulatie

Roemenië probeert zich net als veel andere landen aan te passen aan klimaatveranderingen en de effecten daarvan op verschillende manieren te beperken. Dat kan door ‘harde’ maatregelen zoals civieltechnische werken voor bescherming tegen overstromingen, en met ‘zachte’ maatregelen, zoals beleid voor het terugdringen van broeikasgasemissies. Of, in veel gevallen, een combinatie van beide.

Eén oplossing om effecten van klimaatverandering tegen te gaan, is weermanipulatie. Dit heeft wel een sciencefictionreputatie en wordt vaak verbonden met complottheorieën. Desondanks is weermanipulatie een potentiële oplossing die al meer dan 60 jaar op verschillende locaties in de wereld in de landbouw wordt bestudeerd en toegepast, met name ten behoeve van gewasbescherming. Weermanipulatie is de poging om het weer opzettelijk op een relatief kleine schaal te veranderen, met als doel schadelijke weersomstandigheden te voorkomen of juist uit te lokken. Tot dusverre is de meest geëxperimenteerde vorm van weermanipulatie cloud seeding, of wolkenbezaaiing.

Weermanipulatie: zegen of wapen?

In de meeste gevallen wordt weermanipulatie voor preventieve doeleinden gebruikt. Om gewassen te beschermen tegen hevige regenval en hagelbuien, de kans op regen of sneeuw te verhogen in gevallen dat wolken aanwezig zijn, maar geen neerslag vormen. Of zelfs om regenwolken te laten leeglopen voordat die gebieden bereiken waarin belangrijke gebeurtenissen plaatsvinden. Dat werd bijvoorbeeld geprobeerd tijdens de openingsceremonie van de Olympische Spelen in Beijing in 2008.

Er zijn echter ook berichten over pogingen tot weermanipulatie voor militaire doeleinden. Een project dat vijf jaar lang door het Amerikaanse leger werd uitgevoerd tijdens de oorlog in Vietnam had tot doel de verlenging van het moessonseizoen uit te lokken om zo schade toe te brengen aan de Vietnamese bevoorradingslijnen.

De grootste uitdaging is om voor elk van deze toepassingen te verifiëren wat de effectiviteit is van de methoden. Ofwel: regent het omdat een wolk werd beschoten met chemische deeltjes, of regent het gewoon? Effectief of niet: de Verenigde Naties namen alle pogingen serieus. Met het ‘Verdrag inzake het verbod op militair gebruik of elk ander vijandig gebruik van milieu-aanpassingstechnieken’ dat in 1978 in werking trad, wordt militaire toepassing van weermanipulatie verboden.

Definitief oordeel over effectiviteit van cloud-seedingmethode nog niet geveld

Cloud-seeding onderzoek

In de jaren 40 van de vorige eeuw begonnen verschillende landen, zoals de VS, Rusland en China, te investeren in cloud seeding-onderzoek. Cloud seeding is het verspreiden van specifieke chemicaliën in wolkenformaties met als doel neerslag- of hagelvormingsprocessen in de wolk te veranderen. De meest gebruikte chemicaliën zijn zilverjodide, kaliumjodide, droog ijs en hygroscopische materialen, zoals tafelzout, waarvan met name de laatste na recent veelbelovend onderzoek populair wordt. Cloud seeding wordt uitgevoerd door met een vliegtuig in wolkenformaties te vliegen, terwijl de chemische materialen worden verspreid. Ook wordt luchtafweergeschut ingezet dat is geladen met containers, of door raketten die het sproeisel vervoeren af te vuren.

Vijftig  landen verspreid over de hele wereld hebben cloud seeding-programma's. De programma's hebben, afhankelijk van de weersomstandigheden die de landbouwactiviteiten in elk land verstoren, verschillende doelen: hagelonderdrukking en/of neerslagversterking. In Europa investeren sommige landen in dergelijke programma's. Het betreft onder andere Spanje (neerslag), Frankrijk (neerslag en hagel), Duitsland (hagel), Bulgarije (hagel), Roemenië (hagel en tot op zekere hoogte neerslag).

Effectiviteit

Het definitieve oordeel over de effectiviteit van de cloud-seedingmethode is nog niet geveld. Niet alleen in Roemenië, maar ook wereldwijd, is er verdeeldheid in de researchgemeenschap en bij  financieringsinstanties, particuliere investeerders en eindgebruikers. De conclusie van het debat is dat tot nu toe, zelfs na langdurige experimenten en grootschalige plannen wereldwijd, cloud seeding voor de wetenschappelijke gemeenschap nog niet voldoende bewijs heeft opgeleverd over de effectiviteit van de methode.

Een van de belangrijkste redenen is dat cloud seeding specifieke omstandigheden vereist om te kunnen werken. Gegevens over het soort wolken, de aanwezige deeltjes, de temperatuur, druk en verandering in wind et cetera zijn moeilijk te verzamelen, te simuleren en te evalueren in de beperkte tijd vóórdat een storm begint. De wetenschappelijke gemeenschap doet nog steeds onderzoek om diepere kennis over de exacte omstandigheden van neerslag en hagelvorming onder natuurlijke omstandigheden te vergaren.

Al is de effectiviteit van cloud-seeding dus niet bewezen, toch blijven landen en geldschieters  over de hele wereld in dergelijke systemen investeren. Voor Nederland ligt er een kans om, als een van de meest innovatieve en researchgerichte landen ter wereld, zich bij de researchgemeenschap aan te sluiten. Zo kan het helpen om vast te stellen of cloud seeding echt bijdraagt aan het beschermen van landbouwgewassen of dat het slechts een moderne versie van de ‘regendans’ is.

Landbouwteam Roemenië
Twitter: @ArieVeldhuizen

November 2018