Frankrijk, het dilemma Groene Algen
Ook in Bretagne dwingt de rechter de overheid tot actie i.r.t. milieu.
Op 4 juni jl. heeft de administratieve rechtbank van Rennes uitspraak gedaan in een zaak die was aangespannen door de Stichting Eaux et Rivières (water en rivieren), die al jaren pleit voor effectievere maatregelen om de zogenaamde groene algenplaag in Bretagne te bestrijden.
In tien jaar is 110 miljoen euro uitgetrokken om te proberen vervuilende zeesla aan te pakken. Een bedrag dat door de rechter als zeer ontoereikend wordt beschouwd, temeer daar de helft van het bedrag (59 miljoen euro) bestemd was voor de bestrijding van de algen op de stranden, en niet voor het preventieve aspect!
In zijn arrest heeft de rechter de staat gelast het actieprogramma ter bestrijding van waterverontreiniging door nitraten te versterken. De prefect van Bretagne heeft vier maanden om de maatregelen te herzien en de controles te aan te scherpen.
Geschiedenis van het zeesla probleem
Al zo'n dertig jaar heeft de Franse kust, vooral in Bretagne, te lijden onder massale seizoensgebonden ontwikkeling van groene algen. Deze ‘zeesla’ (ook wel ulva genoemd) groeit onder bepaalde omstandigheden snel en hoopt zich in juni en juli langs de kust op tot groene weiden.
Door ontbinding ontsnapt er een gas, de naar zwavel stinkende waterstofsulfide (H2S). Dit tot ergernis van bewoners, toeristen en gemeenschappen. Bovendien blijkt dit gas soms zelfs gevaarlijk en dodelijk te zijn. In 2019 is een man overleden nadat hij langs de met groene algen vervuilde kust rende.
Europa heeft Frankrijk herhaaldelijk tot de orde geroepen omdat het zich niet hield aan de in 1991 gepubliceerde nitraatrichtlijn die lidstaten verplicht de stikstof- en fosfor belasting in water te beperken. De Europese Unie heeft Frankrijk in 2012 en 2014 verplicht tot aanpassing.
Bretagne is goed voor meer dan de helft van de varkensproductie in Frankrijk, 30% van de pluimveebedrijven en bijna de helft van de melkproductie. Deze agrofood sector biedt werk aan 142.290 mensen, hoofdzakelijk in plattelandsgebieden. Landbouw en voedselverwerking zijn dus zwaargewichten in de Bretonse economie.
Een strijd met onvoldoende middelen
In een recent rapport over groene algen in Bretagne, gepubliceerd door de Franse Senaat, wordt de overheid aanbevolen "meer ambitie" aan de dag te leggen, met name de lokale overheden en het waterbeheerbedrijf van de Loirestreek en Bretagne.
Senator Bernard Delcros, auteur van dit rapport, schrijft het ronduit:
Nitraten (van agrarische afkomst) die als meststof worden gebruikt, en het intensieve gebruik van productiemiddelen in de landbouw, zijn de belangrijkste oorzaken voor de ontwikkeling van groene algen
Naast het rapport van Delcros, is begin juli door de Franse Rekenkamer een uitgebreide evaluatie gepubliceerd die de conclusies van het rapport van de senaat bevestigt. Voor de boeren in Bretagne is het rapport van de Franse Rekenkamer een harde klap. Hier is te lezen dat het totale bedrag aan actieplannen, geraamd op 109 miljoen euro van 2011 tot 2019, bescheiden is in vergelijking met de steun uit de eerste pijler van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) in Bretagne (tussen de 435 en 614 miljoen euro per jaar over de afgelopen zes jaar). De agrofoodsectoren hebben niet voldoende geïnvesteerd bij het voorkomen van stikstoflekken; ze hebben zelfs geprofiteerd van publieke steun zonder compensatie in termen van het voorkomen van deze lekken.
Reactie van de Bretonse boeren
In de krant Ouest France stond de reactie van de voorzitter van de regionale kamer van landbouw van Bretagne, André Sergent. Hij verdedigt de Bretonse praktijken en vertelt dat men al decennia aan dit probleem werkt. In reactie op het rapport geeft hij aan dat de lokale boeren heel veel hebben bereikt in de agro-ecologie. Meer dan enige andere regio in Europa.
De heer Sergent hekelt het feit dat het overheidsbeleid miljoenen euro's heeft opgeslokt en dat de boeren daar bijna niets van hebben ontvangen.
Op het verwijt dat de Bretonse landbouw te veel produceert, antwoordt hij dat het een kwestie is verantwoorde landbouw. Dit is juist wat zij doen, zowel in de conventionele als in de biologische landbouw, met het respecteren van grasstroken, keuze van groenbedekkers, het verminderen van inputs, enz. om de stikstofontwikkeling tegen te gaan.
Wat we ook doen het is nooit goed
Maar, concludeert hij, zoals aangegeven in het rapport, de granieten Bretonse bodem stimuleert juist de uitspoeling.
Dit natuurlijke gegeven kan niet worden veranderd. Dus is het aan ons om oplossingen te vinden en daar is tijd voor nodig
Verbetering van waterzuiveringsinstallaties
De boeren die in de getroffen gebieden werken willen niet de enigen zijn die de schuld krijgen. De plaatselijke landbouwkamer meldt dat het nitraatgehalte in het water in twintig jaar tijd met 40% is gedaald. Volgens hen zijn industrieën en ook gemeenten, waarvan de waterzuiveringsinstallaties niet altijd aan de normen voldoen, mede oorzaak van de groene algenplaag.
Wetenschappers zijn het er echter over eens dat meer dan 90% van de verontreiniging door groene algen wordt veroorzaakt door een teveel aan nitraten uit de landbouw. Reden voor senator Delcros de controlemiddelen van de diensten, die voortdurend zijn uitgehold, te versterken
Gebrek aan innovatie
De stichting Eaux et Rivières, die sinds 20 jaar strijdt tegen deze vervuiling, legt de volledige verantwoordelijkheid bij de landbouwproductie, inclusief de verwerkende industrie.
Zij betreurt het dat er onvoldoende energie is gestoken om te innoveren. Arnaud Clugery, de directeur van Eaux et Rivières, legt uit :
Boeren zitten gevangen in een productiemodel dat hen geen middelen geeft om dit op te lossen.
Dankzij een bijna dagelijkse schoonmaak, verdwijnt het zeewier elke zomer weer van de Bretonse kusten. Maar de huidige kritiek richt zich op de Staat en de belangrijkste landbouworganisaties, die tot nu toe een ontoereikende strategie hebben gevoerd om deze vervuiling een halt toe te roepen.