COVID-19 en de gevolgen voor de Belgische agro-food sector – deel 2 (vraagzijde)
De Coronacrisis heeft de Belgische agro-food sector hard getroffen, en wel in meerdere opzichten: haperende bevoorrading van zowel grondstoffen als eindproducten, problemen bij de oogst en verwerking door personeelstekorten, overaanbod door wegvallende binnenlandse en buitenlandse afzetmarkten, verschuiving in de afzetkanalen en grotere vraag naar lokale producten. Al deze factoren hebben op hun beurt weer een (verstorende) impact op de prijzen. Dit is deel 2 van de berichtgeving.
Wat betreft de verstoringen aan de aanbodzijde, verwijzen wij naar ons bericht van 2 april 2020. In dit artikel ligt de focus op de vraagzijde; welke veranderingen worden er in het consumptiegedrag waargenomen, wie profiteren er van de huidige omstandigheden?
In een derde bericht wordt tot slot een korte doorkijk gegeven naar de (middel)lange termijn; welke structurele gevolgen zou de huidige crisis kunnen hebben op de agro-food keten in België?
Verschuivingen in consumptiepatroon
Volgens een onderzoek van de Universiteit van Gent heeft de Coronacrisis een soms tegenstelde impact op het consumptiegedrag van Belgen. Zo gaf 26% van de Belgen aan uit verveling ongezonder te zijn gaan eten (meer frisdrank, alcohol, zoute en zoete snacks), terwijl 41% juist gezonder is gaan eten doordat men meer tijd heeft om zelf te koken. Voor 1/3 van de ondervraagden is het eetpatroon ongewijzigd gebleven.
Verschuiving in afzetkanalen: supermarkten
Met de sluiting van de horeca en de afzegging van massabijeenkomsten heeft er logischerwijze een verschuiving bij de afzetkanalen plaatsgevonden ten faveure van thuisconsumptie. Belgische supermarkten en buurtwinkels registreren volgens het onderzoeksbureau Nielsen al sinds de aanloop naar de lockdown (die plaatsvond in week 12) beduidend hogere wekelijkse omzetcijfers op jaarbasis. Opvallend daarbij is dat die omzetstijging ook significant hoger ligt dan in Nederland.
Verschuiving in afzetkanalen: de korte keten
Andere ‘winnaars’ van de huidige crisis zijn de spelers actief in de korte keten. Voor de Coronacrisis was het marktaandeel van bijv. de boerderijwinkel en boerenmarkt marginaal met respectievelijk 0,9% en 0,2%alhoewel dit aandeel voor biologische producten wel hoger lag. Door de sanitaire crisis is de belangstelling van de Belg voor de korte keten enorm toegenomen. Boerenmarkten zijn vaak niet meer toegestaan (tenzij essentieel voor de voedselvoorziening), maar boerderijwinkels en automatenshops beleven momenteel gouden tijden. Van overheidswege wordt dit afzetkanaal volop gepromoot met verschillende online campagnes (#blijfinjekot) en websites (rechtvandeboer.be, lekkervanbijons.be, koopinjebuurt.be en groenvanbijons.be). Het doel van deze initiatieven is het ondersteunen van het lokale netwerk van ondernemers, zodat zij ook na de crisis kunnen blijven voortbestaan. De focus voor consumenten wordt daarbij gelegd op verse, lokale seizoensproducten. Het doelpubliek bestaat voornamelijk uit jongeren (milieubewustzijn), jonge gezinnen met kinderen (beleving) en 50-plussers (gezonde, lokale producten).
Daarnaast kan er volgens landbouweconoom Guido Van Huylenbroeck (Universiteit van Gent) momenteel ook bij de supermarkten een verschuiving plaatsvinden naar meer lokale bevoorrading, terwijl voor de Coronacrisis het marktaandeel van lokale producten al ongeveer 70% bedroeg.