‘Ethiopië kiest voor duurzame intensivering landbouw’
Niek Bosmans is ruim drie jaar landbouwraad in Ethiopië. Het is een land met een enorme potentie op landbouwgebied. Dit artikel maakt deel uit van een nieuwe serie over de landbouwraden. Lees meer over wie ze zijn en wat hun ervaringen zijn. In gesprek met de landbouwraad in Ethiopië.
Landbouwraad Niek Bosmans maakt zich zorgen. De zwermen sprinkhanen zijn in juni 2019 vanuit Jemen en Somalië in Ethiopië gearriveerd. Ook in de hoofdstad Addis Abeba kwamen ze recent over. Bosmans zag enorme aantallen sprinkhanen vanuit zijn woning in de lucht overvliegen. “Dat was een dramatisch gezicht.”
Bosmans is sinds 2016 actief als landbouwraad op de Nederlandse ambassade in Addis Abeba. In die jaren was geen enkele keer sprake van massale aanvallen door sprinkhanen. Een echte plaag is voor Ethiopië trouwens al decennia geleden.
Wat zijn de gevolgen van de huidige sprinkhanenplaag voor Ethiopië?
“De FAO houdt de vraat nauwgezet bij. Het areaal dat kaalgevreten is, neemt in omvang snel toe. De voedselzekerheid in Ethiopië is in gevaar. Het begon in de lager gelegen gebieden waar herders rondtrekken. De sprinkhanen hebben inmiddels ook de productieve landbouwgebieden gevonden. Ik houd mijn hart vast.
De overheid bestrijdt de sprinkhanen vanuit de lucht met chemische middelen. Dat gebeurt door een gebrek aan middelen in beperkte mate. De gevolgen van de bestrijdingsmiddelen voor het milieu en de gezondheid van de mensen in het gebied zijn maar gedeeltelijk bekend. Er is een biologisch alternatief, maar dat wordt nog niet door de lokale bevolking geaccepteerd. Door gebruik van schimmels verzwakken de sprinkhanen. Ze worden sloom, stoppen met eten en voortplanten maar het duurt een tijd voordat ze echt dood zijn. De lokale bevolking denkt daarom dat deze vorm van bestrijding niet effectief is.”
Wat zijn belangrijke ontwikkelingen in Ethiopië?
“Ethiopië voert democratische hervormingen door. Dat is een veelbelovend maar fragiel proces, dat ook spanningen veroorzaakt tussen de diverse bevolkingsgroepen. Dat heeft geleid tot veel geweld waarbij in 2018 drie miljoen mensen uit hun woonplaatsen zijn verdreven. Sinds oktober 2019 is het in delen van het land relatief rustiger. In augustus 2020 wil Ethiopië voor het eerst vrije en eerlijke verkiezingen houden. Dat kan spannend worden.
De democratie ontwikkelt zich zoals je kunt verwachten in een land in opbouw. Stabiliteit is belangrijk voor de Nederlandse bedrijven die hier zitten en natuurlijk ook voor bedrijven die overwegen om in dit land te investeren. De huidige regering juicht buitenlandse investeringen sterk toe, vooral om meer werkgelegenheid te creëren. De landbouw is daarbij een van de speerpunten.”
Lees verder onder foto
Welke bijdrage levert de Nederlandse agrofoodsector hieraan?
“Actueel is de integrale gebiedsontwikkeling in Kunzila in de Amhara-regio. Vijf Nederlandse tuinbouwbedrijven zijn hiervan de drijver. Er wordt daar een kerngebied van 500 hectare tuinbouw ontwikkeld. Dat biedt werkgelegenheid voor 10.000 mensen. Tegelijkertijd worden plannen uitgevoerd met als doel om de hele omliggende regio integraal te ontwikkelen. Het gaat om gezondheidszorg, erosiebestrijding, bosaanplant, bodemverbetering, noem maar op. Er komt zelfs een landbouwschool. De dorpsgemeenschappen en regionale overheid zijn nauw bij de planvorming en uitvoering betrokken. Dit is een prachtig voorbeeld van privaat-publieke samenwerking, met een stevige inbreng van Nederlandse tuinders en ook van de Nederlandse ambassade. Ik ga ervan uit dat deze vorm van gebiedsontwikkeling navolging krijgt elders in Ethiopië. En hopelijk ook in de omringende landen.”
'In Ethiopië is het belangrijk om in gesprek te gaan met lokale gemeenschappen'
Is circulaire landbouw een thema in het land?
“Zeker, maar dan in een andere betekenis dan in Nederland. De bevolking groeit snel, van 110 miljoen mensen nu naar 150 miljoen in 2030. Verhoging van de voedselproductie is daarom noodzakelijk. In het land zijn weinig lege plekken meer, dus de productie per hectare moet omhoog. De overheid kiest voor intensivering van de landbouw, maar wel op een duurzame manier. Aan die omslag kunnen Nederlandse bedrijven zeker een bijdrage aan leveren.”
Wat is het leukste van je werk?
“Als landbouwraad probeer ik kansen te creëren voor Nederlandse bedrijven en zo ontwikkelingen op gang te brengen die dit land vooruithelpen. Een mooi voorbeeld is het plan van een consortium van Nederlandse bedrijven dat gekoeld vervoer van groenten en fruit op gang wil brengen vanuit de productiegebieden in Ethiopië naar de haven van Djibouti. Het Havenbedrijf Rotterdam is daar bijvoorbeeld bij betrokken, en ook Boskalis en GroentenFruit Huis.
Verbetering van de logistiek geeft de tuinbouw in Ethiopië een enorme impuls en brengt tegelijkertijd de CO2-voetafdruk omlaag. De aanloop duurt lang, maar er is nu zicht op realisering. Mooi om daar als landbouwraad een bijdrage aan te kunnen leveren.”
Wat zijn de do's en don'ts voor Nederlandse bedrijven die in Ethiopië actief willen worden?
“Wees een betrouwbare partner, doe wat je belooft en wek geen overspannen verwachtingen. Dat is de kern, maar dat geldt voor de meeste landen. Hier in Ethiopië is het belangrijk om in gesprek te gaan met lokale gemeenschappen. Ondernemers die zich hier vestigen, tuinders bijvoorbeeld, moeten voorkomen dat ze los komen te staan van hun omgeving. Het verleden leert dat daar problemen uit voort kunnen komen. Mijn advies is: zorg ervoor dat de lokale bevolking meeprofiteert van je investeringen.”
Lees verder onder foto
Hoe bevalt het wonen in Ethiopië?
“Ethiopië is een geweldig mooi land, groener en vruchtbaarder dan de meeste mensen denken. Ik heb met mijn gezin prachtige reizen gemaakt. Wonen in een stad als Addis Abeba is een ander verhaal. De letterlijke vertaling van Addis Abeba is ‘nieuwe bloem’. Er wonen nu zo’n zeven miljoen mensen, de stad slibt dicht. Weinig bloemen te zien, het groen is grotendeels verdwenen. Daar staat tegenover dat de mensen vriendelijk en toegankelijk zijn.”
Wat zijn de meest opmerkelijke ervaringen die je hebt meegemaakt?
“Met collega’s uit Den Haag heb ik een paar dagen doorgebracht in het Simien-gebergte. Onvoorstelbaar mooi, met apen om ons heen die alleen in Ethiopië voorkomen. Dat vergeet ik nooit meer.
Bepaald minder aangenaam was mijn reis met de Tweede Kamerleden Jesse Klaver en Bram van Ojik. Als gevolg van plotseling oplaaiende protesten kwamen we vast te zitten in een hotel. Dat waren drie angstaanjagende dagen. Maar gelukkig is het nu rustiger.”
Wat is het beeld dat mensen in Ethiopië hebben van Nederland?
“Het eerste waar mensen over beginnen, is het Nederlands elftal. Vooral Robin van Persie is populair. Verder is Nederland het land van melk, bloemen en groenten. Onder hoger opgeleiden staat het Nederlands onderwijs goed bekend. Als je in Wageningen hebt gestudeerd, ben je bijna zeker van een baan in Ethiopië.”