Lumineuze boeren gidsen collega’s richting duurzaamheid
Om de wereld in 2050 te kunnen voeden moet de landbouw snel verduurzamen. Dat zegt Rogier Schulte bij zijn inauguratie Redesigning Sustainable Foodscapes aan Wageningen University & Research op donderdag 12 december. De traditionele manier van wetenschappelijk onderzoek (namelijk stapje voor stapje verbeteren) gaat daarvoor te traag, zo betoogt hij: “Mijn leerstoel Farming Systems Ecology specialiseert zich in welke oplossingen in 2050 nodig zijn en hoe we daar zo snel mogelijk komen.”
Om te bewijzen dat deze aanpak werkt, vond Schulte wereldwijd 11 boeren die al aan de status quo ontsnapt zijn. Lighthouse Farmers noemt hij ze, boeren met een vuurtorenfunctie voor hun collega’s. De lighthouse farmers bevinden zich over de hele wereld; van een industriële veehouderij in Letland en een stadsboerderij op Cuba tot gemeenschappelijk landbeheer in de droogte van Ethiopië.
De boeren komen van verschillende continenten, maar hebben toch veel gemeenschappelijk, zegt Schulte. “Wat ze in elkaar herkennen is dat ze niet bang zijn om te falen. Ze zijn nieuwsgierig en ze hebben de unieke vaardigheid om hun uitdagingen niet alleen als probleem te zien. Ze weten problemen zelfs om te zetten in voordelen. Kortom, het zijn rasechte ondernemers. Duurzaamheid is voor hen niet een eindstation, het is een ‘way of life’, een middel om hun bedrijfsvoering rond te krijgen.”
Multifunctionaliteit
“Neem onze lighthouse farm in Letland”, zegt Schulte. “Dat is een industriële boerderij met 1000 koeien. De melk is een bijproduct, de mest is het hoofdproduct geworden. Die gaat in zeven vergisters die biogas produceren. Dat gas wordt omgezet in stroom voor huishoudens, maar ook dat is een bijproduct. Het hoofdproduct is warmte, waarmee de ondernemers vistanks verwarmen waarin ze steur en paling kweken. Die vis is – alweer – een bijproduct, want het draait uiteindelijk om de visseneitjes, oftewel kaviaar. Kaviaar is duur, dus economisch gezien is dit een kaviaarbedrijf, waarbij koeien de grondstof leveren. Als we naar de biomassa kijken, dan is dit hoofdzakelijk een melkveebedrijf. En het is ook een energiebedrijf, want het levert stroom aan 2.500 huishoudens.”
'Die multifunctionaliteit, dáár zijn we naar op zoek'
“Die multifunctionaliteit, dáár zijn we naar op zoek.” zegt prof. Schulte, “Mijn leerstoel ontwikkelt de komende jaren manieren om deze bedrijfssystemen te ontwerpen. En de gereedschappen om het management van die bedrijven te structureren. We leveren bovendien studenten die kunnen helpen deze bedrijven op te zetten. We vertellen hen niet hoe een duurzaam bedrijf eruit ziet in – zeg – de draslanden van Zambia. We geven studenten de bagage om daar heen te gaan en zelf uit te zoeken wat in die specifieke situatie zou kunnen werken.”
Nieuwe netwerken
Schulte haalt de 11 lighthouse farmers voor zijn inauguratie naar Nederland. In de dagen voorafgaand aan de oratie ontmoeten zij elkaar, en 40 jonge Europese boeren van CEJA (de Europese koepelorganisatie van o.a. het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt), voor het eerst. Doel is om nieuwe netwerken te creëren en de kennisagenda voor jonge boeren onder woorden te brengen. Denk aan het vraagstuk hoe duurzaamheid een motor in plaats van een beperking tot groei kan worden.
Uiteindelijk wil Schulte een bijdrage aanbieden aan de EU Mission Board on Soil health and food. Deze commissie adviseert welke onderzoekrichtingen de komende jaren financiering ontvangen uit het Horizon Europe programma van de Europese Unie.