België in hogere versnelling in strijd tegen voedselverspilling
De strijd tegen voedselverspilling staat hoog op de agenda’s in de gewesten Vlaanderen, Wallonië en Brussel. Met concrete maatregelen in de hele keten moet het verlies fors omlaag. Veel winst is te halen bij de consument thuis.
De strijd tegen voedselverspilling is in België de verantwoordelijkheid van de drie afzonderlijke gewesten Vlaanderen, Wallonië en Brussel. Daarom is het moeilijk om nationale cijfers over voedselverspilling in België te vinden. Volgens cijfers van de FAO uit 2010 bedroeg het totale voedselverlies in 2010 in België 345 kilo per inwoner per jaar. Dit is het cijfer voor het voedselverlies in de hele keten, dus van producent tot consument.
Hiermee scoorde België het een na slechtste in Europa, maar dan wel ruim voor Nederland, dat volgens de FAO in 2010 met 541 kilo per inwoner per jaar koploper voedselverliezen in Europa was.
De grootste verliesposten van voedsel in België zijn koffie, thee, brood, banket, groenten en fruit. Sinds 2015 pakken de gewestelijke overheden hun acties tegen voedselverspilling gestructureerd aan. En niet zonder succes. Toch blijft er nog altijd winst te halen, al was het maar uit milieu- en klimaatoogpunt. Komende jaren blijft terugdringing van voedselverspilling hoog op de gewestelijke beleidsagenda’s staan.
Preventie en bewustwording
In België bepalen de gewesten het beleid tegen voedselverspilling. Hun beleid heeft onderling veel gemeen. Voor de drie gewesten is de Sustainable Development Goal (SDG) 12.3 uitgangspunt van beleid. Verder focussen ze alle drie op preventie en bewustwording. Ze zien voedselbeleid bij uitstek als een belangrijk terrein voor de circulaire economie.
'De Belgische voedingsindustrie neemt al jarenlang maatregelen tegen voedselverliezen, en met succes'
Roadmap in Vlaanderen
Al sinds 2011 neemt Vlaanderen maatregelen gericht op het terugdringen van voedselverliezen. In 2015 formaliseerde de ketenroadmap Voedselverlies voor het eerst deze ambities (-15% in 2020 ten opzichte van 2015). De roadmap heeft geresulteerd in veel acties. Als gevolg van gebrekkige dataverzameling is moeilijk te achterhalen of het streefcijfer is gehaald.
De Vlaamse regering schroeft met het nieuwe actieplan ‘Voedselverlies en biomassa(rest)stromen circulair 2021-2025’ het ambitieniveau verder op (-30% in 2025). Daarbij wordt naast preventie, betere sortering en inzameling, ook veel aandacht besteed aan hoogwaardige verwaarding van reststromen. Voedselbeleid, inclusief voedselverspilling, is als ‘Vlaamse Kost’ ook een van de prioriteiten in het Vlaamse Regeerakkoord 2019-2024.
Lees verder onder foto
Actieplan in Wallonië
Wallonië lanceerde in 2015 het ‘Plan REGAL 2015-2025’ dat voorziet in een vermindering van de voedselverspilling met 30% in de hele voedselketen in de periode 2015-2025. Dit plan richt zich op het voorkomen van voedselverlies bij de productie, in schoolkantines en zorginstellingen, en op het verbeteren van de logistieke processen bij voedselschenkingen.
Daarnaast voorziet het plan in een rol voor kennisinstellingen bij het terugdringen van de verliezen bij de primaire productie, de verwaarding van reststromen en het optimaliseren van verpakkingen.
Voedselstrategie in gewest Brussel
Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest mikte met haar voedselstrategie ‘Good Food’ voor de periode 2016-2020 op een vermindering van de voedselverspilling met 30%, naast het stimuleren van lokale voedselproductie en burgerparticipatie bij de uitvoering van de voedselstrategie. Het Brusselse gewest werkt nu in nauwe samenwerking met alle betrokkenen aan de versie ‘Good Food-strategie 2.0’, die in 2022 in werking treedt.
Federale maatregelen
Op federaal niveau heeft ook de Belgische regering, binnen haar beperkte bevoegdheden, het nodige gedaan tegen voedselverspilling. Zo geldt sinds 2013 een btw-vrijstelling voor supermarkten bij voedselschenkingen aan erkende liefdadigheidsinstellingen. Deze vrijstelling is sinds 2015 uitgebreid naar erkende, lokale goede doelen. Hierdoor is het voor supermarkten financieel niet langer interessant om voedseloverschotten te vernietigen. Dat blijkt ook uit de forse stijging in voedselschenkingen.
Lees verder onder foto
Verliezen in landbouw
Volgens het Vlaams Ketenplatform Voedselverlies bedroeg in 2017 het voedselverlies in de landbouw 4%. De Vlaamse Boerenbond probeert dit cijfer via haar Innovatiesteunpunt verder naar beneden te krijgen door bedrijven te begeleiden bij de verwaarding van hun reststromen. Daarnaast nemen veeteeltbedrijven reststromen uit de voedingsindustrie af als veevoer.
Bij consumenten thuis
Volgens het Ketenplatform was in 2017 het voedselverlies het grootst bij de consument thuis, namelijk 5,9% van de totale voedselconsumptie. Winst valt dus vooral bij hen te behalen. In België gaan daarom steeds meer stemmen op om de kennis van de consument over het verschil tussen de datum van minimale houdbaarheid (THT) en de uiterste consumptiedatum (TGT) te vergroten. Daarbij wordt gepleit om analoog aan Nederland lang houdbare producten zoals koffie, bloem, rijst uit te zonderen van de THT-meldingsplicht.
Voedingsindustrie
De Belgische voedingsindustrie neemt al jarenlang maatregelen tegen voedselverliezen, en met succes. Volgens het Ketenplatform bedroeg in 2017 het verlies bij de voedingsindustrie slechts 1,5% van de voedselproductie. Daarmee is de voedingsindustrie samen met de veilingen (0,9%) de meest efficiënte schakel in de keten.
Dit lage cijfer is het resultaat van het continu optimaliseren van de eigen productieprocessen, het zoeken naar manieren om reststromen te verwaarden en verpakkingen zo aan te passen dat de verliezen in de retail en bij de consument thuis tot een minimum worden gereduceerd (eenpersoonsporties, hersluitbare verpakkingen, betere etikettering van de houdbaarheidsdatum).
Overtollige voorraden
Vanwege de logistieke complexiteit van de schenkingen van versproducten zoeken supermarkten naar andere manieren om van hun overtollige voorraden af te komen. Zo zijn er in België verschillende applicaties die consumenten attenderen op voedseloverschotten in supermarkten en andere spelers in de voedingsketen. Het bekendste voorbeeld is de app “Too Good to Go”, waarbij vooral grote ketens zijn aangesloten. Andere apps, die zich meer richten op buurtwinkels, zijn het Brusselse "Happy Hours Market" en het uit Frankrijk afkomstige "Graapz".
Acties in retail
Andere manieren om de voedselverspilling in de retail tegen te gaan, zijn het eerder invriezen van verse voeding alvorens ze aan sociale organisaties te schenken of het eerder weggeven, het gebruik van overschotten in bereide schotels, betere bestelsystemen, of het verkopen van versproducten op de laatste houdbaarheidsdatum tegen sterk gereduceerde prijzen.
Daarnaast geldt in België sinds 1 januari 2021 de verplichting voor grootkeukens, supermarkten en horeca om keukenafval selectief in te zamelen om zo de verwaarding ervan te vergemakkelijken.
Gent en Garde
De stad Gent won in 2019 met haar duurzame voedselstrategie “Gent en Garde” de Global Climate Action Award van de Verenigde Naties. De Gentse strategie richt zich niet alleen op de hele voedselketen, maar ruimt ook een belangrijke plaats in voor de korte keten, de sociale meerwaarde van voedselinitiatieven en de strijd tegen voedselverspilling. Met deze voedselstrategie loopt Gent voorop in Europa als het gaat om stedelijk voedselbeleid. Gent was in 2018 de eerste Belgische stad die de app “Too Good To Go” lanceerde.
Innovatie
In de strijd tegen voedselverspilling zet België fors in op onderzoek en dan vooral naar hergebruik van reststromen. Vlaanderen loopt daarin binnen België voorop met gerenommeerde spelers als het onderzoeksinstituut ILVO, dat met zijn Food Pilot laboratoria en kennis ter beschikking stelt aan agrofoodbedrijven om op basis van reststromen nieuwe producten te ontwikkelen. Ook Wagralim, de Waalse topsector voor agrofood, zet in op innovatieve technologieën om voedselverspilling te bestrijden, bijvoorbeeld door “project calls”. Belgische bedrijven staan open voor samenwerking met Nederlandse partners, zoals blijkt uit hun deelname aan Interreg-projecten als Food from Food, Food Heroes, BioBoost en Terafood.
Landbouwteam België
Email: bru-lnv@minbuza.nl
Twitter: @AgroBelgie
Juni 2021